Stem Sneevliet uit de cel!

Met de leuze “Kiest Sneevliet uit de cel in de Kamer!” gingen linkse mensen en vakbondsleden in 1933 de verkiezingen voor de Tweede Kamer in. Henk Sneevliet was kort daarvoor veroordeeld tot vijf maanden gevangenisstraf wegens ‘opruiing’. Hij had het in een Manifest opgenomen voor de muiters op het oorlogsschip De Zeven Provinciën. Sneevliet was voorzitter van de vakbond NAS (Nationaal Arbeids Secretariaat) en nummer 1 op de kieslijst van de Revolutionair Socialistische Partij (RSP). Overal in den lande werd actie voor hem gevoerd. En met succes! Henk Sneevliet werd gekozen en verruilde zijn cel voor een zetel in de Tweede Kamer.

Een prachtig boek

Over de muiterij op De Zeven Provinciën in 1933 schreef Wil de Graaf een boeiend artikel in De Haagse Tijden van 28 novem-ber 2023. Dat was een korte samenvatting van haar prachtige boek Naar Soerabaja. Daarin beschrijft Wil de belevenissen van haar vader Antoon de Graaf voor, tijdens en na de muiterij. Ze doet dit aan de hand van brieven en notities van haar vader en na nauwgezet onderzoek van ‘de toestand’ in Nederlands-Indië, naar de gebeurtenissen op het oorlogsschip en de nasleep daarvan. Een sterk persoonlijk verhaal tegen de achtergrond van een stukje wereldgeschiedenis. In haar boek noemt zij ook de veroordeling van Sneevliet. Wie was deze man en wat had hij met Den Haag te maken?

Een betere wereld

Henk Sneevliet werd in 1883 in Rotterdam geboren in een arm gezin. Al op jeugdige leeftijd zette hij zich in tegen de armoede middels de vakbond voor transportarbeiders. Hij werd socialist. Na een periode van werkloosheid vertrok hij in 1913 naar Nederlands-Indië. In 1918 wordt hij uit Indië verbannen omdat hij de ‘inlanders’ organiseerde in een vakbond. Na de Russische revolutie werkt hij voor de Comintern samen met onder andere Lenin, Trotsky en Mao. In 1923 breekt hij met Stalin. Terug in Nederland wordt hij voorzitter van de radicale vakbond NAS. Hij komt dan in contact met Willem Dolleman, een Hagenees, bakker en actieve socialist. Over hem is in De Haagse Tijden van 3 mei 2022 een uitgebreid artikel verschenen onder de titel Haagse verzetsman Willem Dolleman. Sneevliet komt regelmatig over de vloer bij Dolleman in zijn huis aan de Van Beijerenstraat 94 in de Schilderswijk. De oudste zoon van Willem, Andries Dolleman zou daarover later schrijven: “Vaste gast was ook Sneevliet, ‘oom Henk’, die bij zijn bezoeken niet alleen met Willem belangrijke zaken doornam, maar evengoed gedichten van Henriëtte Roland Holst declameerde of met de jongens op de vloer liggend een potje dam speelde. Maar het gebeurde ook dat wij, op de bank gezeten, quasi met een boek in de hand fijn konden meeluisteren naar die gewichtige besprekingen.” Besprekingen die vrijwel altijd gingen over de strijd voor een betere wereld.

De muiterij en de bom

Het was dan ook niet verwonder-lijk dat Sneevliet het in 1933 opnam voor de actievoerende marinemensen in Soerabaja en op De Zeven Provinciën tegen aangekondigde salarisverlagingen. Het ging om een verlaging van 4% voor het Europese personeel en 7% voor de inlandse matrozen. Terwijl de inlanders al minder dan de helft verdienden dan de Hollanders! Blank én zwart protesteerde. Toen bekend werd dat van de demonstranten in de marine-haven van Soerabaja er 450 waren gearresteerd, sloeg op de uitgevaren Zeven Provinciën de vlam in de pan. Indisch en Hollands personeel nam het schip over van de officieren en stoomde op naar Soerabaja. De Nederlandse regering onder Colijn wilde dit niet tolereren. Er werd een bom op De Zeven Provinciën gegooid waarbij 23 bemanningsleden werden gedood en 14 gewond raakten. Zo werd de muiterij in de kiem gesmoord. 

Een lichtend signaal

Wil de Graaf beschrijft in haar boek hoe de marinemensen werden bestraft. Voor de inlandse matrozen kon de gevangenisstraf oplopen tot achttien jaar, voor de Europese matrozen tot tien jaar. De vader van Wil werd uiteindelijk in hoger beroep tot vier jaar veroordeeld. In zekere zin kwam Sneevliet er met zijn vijf maanden detentie dus genadig van af. Maar ja, hij had dan ook in het geheel niet deelgenomen aan de muiterij, doch slechts opgeroepen tot solidariteit. Hij deed dat in zijn ‘Manifest - Aan de opvarenden van de Nederlandse Marine en de werklieden van de Marinewerven’. Hij ondersteunt de eisen van de marinemannen, begroet de samenwerking tussen Hollanders en Indonesiërs en noemt hun actie “EEN LICHTEND SIGNAAL”.

Henk Sneevliet werd dus in 1933 gekozen tot lid van de Tweede Kamer. In 1937 werd hij niet herkozen. Toen de Duitsers in 1940 Nederland binnenvielen, organiseerde hij onmiddellijk een verzetsbeweging met als illegale krant Spartacus. Willem Dolleman ging samen met hem ‘ondergronds’. Beiden werden in 1942 door de Duitsers opgepakt en op 13 april met nog zes kameraden door een vuur-peloton gefusilleerd.