Bij leven en welzijn

Er zijn mensen die, wanneer ze een afspraak met iemand maken, zeggen dat ze zich bij leven en welzijn aan die afspraak zullen houden. Dit betekent letterlijk dat ze dan nog niet overleden zijn en dat ze zich er prettig bij moeten voelen. Het begrip welzijn omvat zowel lichamelijke als geestelijke en sociale elementen. Wanneer kinderen gepest worden, kan dit op alle drie van invloed zijn. In dit artikel wil ik hier iets over vertellen.

Ik ben zelf in mijn jeugd gepest en niet zo’n beetje ook. De voornaamste reden hiervoor was dat ik rood haar had. “Vuurtoren zonder licht, rooie haren en een pestgezicht” werd er dan naar je geroepen. Later heb ik begrepen dat slechts 1% van de wereldbevolking rood haar heeft. Het gaat hier om de mutatie van een gen waardoor er minder bruine kleurstof wordt aangemaakt. Deze mutatie is erfelijk. En dan te bedenken dat rood haar heel mooi kan zijn. In 1970 zong een zekere Arne Jansen hier zelfs een liedje over; Meisjes met rode haren. Maar goed, daar had ik niet veel aan. Je vormde een uitzondering en dat was kennelijk reden genoeg om je ermee te pesten. Later ben ik naar de sportschool Bontje in de Javastraat gegaan om de edele kunst van het Judo te leren. Dit woord betekent ‘zachte weg’ en het gaat hier om een zelfverdedigingskunst. Ik deed dit niet om aan wedstrijden mee te gaan doen, maar om meer zelfvertrouwen te krijgen en dat is kennelijk gelukt. Ik ben nooit meer gepest.

Als ik de media mag geloven, wordt er ook op scholen nog steeds gepest. Ik durf te beweren dat op de school waar ik zo’n 25 jaar heb gewerkt niet gepest werd. Het gaat hier om de Eerste Nederlandse Buitenschool in de Doorniksestraat. Tot 2002 kregen chronisch zieke kinderen hier een veilig plekje en daarna kregen kinderen met psychische problemen hier datzelfde veilige plekje. Die zieke kinderen werden vaak op de school waar ze oorspronke-lijk gezeten hadden alleen al gepest omdat ze ziek waren en daardoor niet met alles mee konden doen. Dat was bij ons niet het geval omdat dat voor alle leerlingen gold.

Laat ik beginnen met een oplossing voor dit probleem die de leerlingen van onze school zelf bedacht hebben. Wanneer een leerling vond dat hij of zij gepest werd en er daardoor ruzie ontstond met een andere leerling, ging er een kring om ze heen staan en wanneer het te erg werd, begonnen ze van tien tot één terug te tellen. Bij één moesten de leerlingen ophouden, elkaar een hand gegeven en dan was de ruzie over. En dit lukte nog ook. Ik heb nooit meegemaakt dat zo’n ruzie doorging. De leerkrachten hoefden zich er dan niet mee te bemoeien. De kinderen regelden dit zelf wel. Hoe meer verantwoording je aan ze kunt geven, des te beter.

Ook was er een afspraak binnen de school waar sommige leerkrachten moeite mee hadden. Wanneer er een ruzie om het een of ander was ontstaan - vooral meisjes hadden daar een handje van - mochten ze bij me komen en dan gingen we hier een oplossing voor zoeken. Zelfs als dit tijdens een les gebeurde. Het oplossen van dit soort problemen ging voor alles. Zo zie ik nog drie meiden van een jaar of twaalf in mijn kamer naast elkaar op een bank zitten omdat ze in de pauze ruzie hadden gekregen. Machtig inter-essant natuurlijk. Alle aandacht voor die meiden. Ik zei dat ze het eerst zelf moesten zien op te lossen en als dat niet lukte, ging ik me ermee bemoeien. Ik deed dan net of ik niets hoorde en ging aan mijn werk. Ze kwamen er altijd uit, altijd. Hier werd natuurlijk ook wel eens misbruik van gemaakt, maar dat had je al gauw door.

Omdat de leerlingen niet in de buurt van de school woonden, werden de meeste met taxi’s of busjes naar school en weer naar huis gebracht. Ook gingen enkele leerlingen met de tram of bus naar huis. Vlakbij de Buitenschool staat een andere school en de leerlingen van die school wilden onze leerlingen nog wel eens pesten. Onze school was een school voor speciaal onderwijs en daar zitten natuurlijk rare kinderen op. Ik ben met de directeur van die school gaan praten en stelde hem voor om zo af en toe op onze speelplaats te komen voetballen, zodat de leerlingen elkaar een beetje leerden kennen. Dit werkte. Meestal wonnen die andere leerlingen maar dat deed er niet toe. Het pesten hield op.

Het werkwoord pesten komt van de ziekte de pest. “Als een pest voor iemand zijn”. Al vanaf het begin van de mensheid werden mensen die niet tot een bepaalde groep behoorden - letterlijk buitenstaanders - gewantrouwd. Sommige kinderen denken dat ze binnen hun groep een betere sociale positie krijgen wanneer ze andere kinderen gaan pesten. Zeker wanneer de rest van de groep dit gedrag aanmoedigt, omdat ze vaak bang zijn voor degene die pest, kan dit vergaande vormen aannemen. Er zijn kinderen die er moeite mee hebben om zich in te leven in de gevoelens van anderen. Ze voelen zich dan ook niet schuldig wanneer ze gaan pesten. Er zijn ook kinderen die zelf gepest worden en als reactie ook gaan pesten als een soort wraakneming en om een betere sociale positie binnen de groep te krijgen.

Besteed hier binnen het onderwijs ruim aandacht aan. Laat die taalles even de taalles en bespreek dit binnen de klas. Toon ook begrip voor degene die pest en probeer hem of haar duidelijk te maken wat dit voor de ander betekent. Er zijn overigens ook kinderen en volwassenen die hier geen begrip voor hebben. En misschien wel als voornaamste: creëer binnen de school een sfeer waarbinnen de leerlingen hun gevoelens durven te uiten.