Renovatie Binnenhof maakt raadsel van ontstaan van Den Haag

Sinds de burgemeester van Den Haag afgelopen zomer premier Schoof uit het Torentje aan de Hofvijver zette, lijkt de metamorfose van het Binnenhof zich met verdubbelde vaart te voltrekken. Niet dat het opschiet hoor, de opleverdatum is in februari verschoven van 2028 naar 2030. Maar toen ik vorige maand nietsvermoedend door het centrum fietste, zag ineens dat de Hofvijver wordt drooggelegd!

Langs het Torentje, Algemene Zaken en de Eerste Kamer is een brede strook zand gestort. Die moet werkterrein worden, wat nodig is om de oude gevels te repareren en de funderingen die onder water liggen te versterken en zo de lekkages in de gebouwen erachter te stoppen. Elektrische vrachtwagens brengen het zand via pontons de Hofvijver op. Tot het bouwterrein klaar is, waarschijnlijk in juni, is zodoende maar een deel van de vijver vrij.

Hoe is het met schildpad Mark?

Geen zorgen over de water-planten. Die zijn verplant en staan nu rond het eiland. Maar hoe het gaat met vaste vijver-bewoner schildpad Mark is een vraagteken. En hoe er op 31 mei een Hofvijver Regatta kan plaatsvinden?

Tegelijkertijd met het nieuws over de drooglegging bracht het informatiecentrum Binnenhofrenovatie gelukkig ook goed nieuws. Want het archeologisch onderzoek dat gelijk opgaat met de renovatie biedt intussen meer zicht op het ontstaan van het Binnenhof en daarmee van Den Haag.

Tot nu toe is het verhaal dat graaf Floris IV (1210 - 1234) rond 1230 een buiten bouwde aan een duinmeertje en dat zijn zoon Willem II en kleinzoon Floris V er een paleis, de Ridderzaal en een hofkapel bijbouwden. Vanaf 1242 is er sprake van ‘die Haga’, de oudste vermelding van Den Haag, wat algemeen wordt uitgelegd als de haag of het bos van de graaf.

Klus voor Indiana Jones

Maar nu zijn er fundamenten blootgelegd die aantonen dat dit toch niet het hele verhaal is. “Het blijkt dat het Binnenhof al in de dertiende eeuw een gigantisch complex was. Een hof met koninklijke architectuur en een nog grotere ambitie als keizerlijk paleis”, staat er op de website.

Een goed startpunt voor de speurtocht naar het ontstaan van Den Haag is de aankoop van Floris IV van de overblijfselen van de hofstede van wijlen vrouwe Meilendis in 1229. De stadsarcheologen dromen ervan sporen van de hoeve te vinden. Maar waar te zoeken? Er is wel een verkoopakte, maar die lijkt niet volledig. En ook de plattegrond ontbreekt. Een leuke klus voor Indiana Jones, zou je haast zeggen.

Oorsprong Den Haag in 700

Nu wil het toeval dat ik een boekje uit 1956 heb, dat ‘Een nieuwe gedachte over de ouder-dom van Den Haag’ bevat. Die gedachte is gebaseerd op een theorie die dr. C. de Wit, conservator van het Haags Gemeentemuseum, in 1954 publiceerde. Hij keek naar de plattegrond van wat het Binnenhof zou worden met aansluitend het latere Buiten-hof. Twee goed verdedig-bare rechthoekige ruimten, met links en rechts moeras en veen, aan de achterzijde een ongecultiveerd bos en aan de voorzijde een duinenrug die doorliep tot aan Loosduinen. Op grond daarvan plaatste De Wit de oorsprong van Den Haag in 700, toen mensen houten nederzettingen optrokken (curtis) die verdedigd werden met grachten, droog of nat, en palissaden. Waar hun nazaten op voortbouwden, met betere bouwmaterialen. Maar binnen de oorspronkelijke omheining, een ‘haag van houten staketsels’. Of zoals in het boekje staat: “En wanneer de graaf dit gebied in eigendom krijgt, wordt het dus de haag van de graaf of ’s-Gravenhage.” En de archeologische sporen? Welnu, die liggen volgens De Wit al die tijd al in de kelders van de Ridderzaal.

Bron

Het boekje waaraan ik refereer is Twaalf eeuwen Binnenhof van Leo Tasseron, Uitgeverij A.A.M. Stols, 1956. De theorie van C. de Wit heet Het ontstaan van het Haagse Binnenhof en is gepubliceerd in het Bulletin van de Koninklijke Nederlandse Oudheidkundige Bond 53 (1954), 1-20.