Er gebeurt iets bijzonders in de stad. De gemeente­raad houdt voor het eerst in zijn bestaan een enquête. En dat is niet een opiniepeiling, maar een onderzoek. Te vergelijken met een parlementaire enquête, zoals het recente onderzoek van de Tweede Kamer naar de gaswinning in Groningen. Compleet met openbare verhoren onder ede.

Voorwerp van onderzoek is Amare, in de volksmond ‘het cultuurpaleis’ dat na vijftien jaar discussie en verzet in 2021 zijn deuren opende aan het Spui. In de tussentijd sneuvelden voorgaande plannen (Spuiforum, OCC), liep de bouw vertraging op en stegen de kosten met een dikke 25% van 177,4 tot 223,3 miljoen euro, zoals de Rekenkamer Den Haag in november 2020 in een diepgaand onderzoek becijferde. Ook lijden de bewoners (Nederlands Danstheater, het Residentie Orkest en het Koninklijk Conservatorium) een exploitatietekort van bijna drie miljoen euro per jaar. En dan laat ik in deze korte geschiedenis nog buiten beschouwing dat a) ineens iedereen vocht voor behoud van het mislukte Spuiplein en b) niemand warmliep voor het tijdelijke onderdak aan de kust, het Zuiderstrandtheater. Maar nu dat laatste wordt ontmanteld om naar Oss te verhuizen, blijkt het ieders hart te hebben veroverd.

Gemeentelijk wapenarsenaal

Tot zover wat feiten - ik preten-deer allesbehalve compleet te zijn; ik hoop dat het rapport dat de enquêtecommissie voor de zomer wil opleveren dat wel zal zijn. Het is de raadsenquête die me boeit. Dit middel, het zwaarste dat een gemeenteraad kan inzetten om iets tot op de bodem uit te zoeken, maakt vandaag op de dag af 21 jaar deel uit van het gemeentelijke wapenarsenaal. Flink wat gemeenten maakten er dan ook al gebruik van: naast Amsterdam, Rotterdam en nu dus Den Haag een lange lijst aan middelgrote gemeenten, variërend van Workum tot Terneuzen. Vaak zijn bouwdrama’s onderwerp. Grappig is de Haagse parallel met Deventer (2017) en Smallingerland (2018), waar raadsenquêtes zijn gehouden naar plannen om verschillende culturele organisaties op één adres te vestigen.

In Den Haag zijn op 20 februari de openbare verhoren begonnen. Een hele stoet van 28 voormalige maar ook zittende burgemeesters, wethouders, ambtenaren, bouwers (als die tenminste komen) en prominenten uit de culturele hoek neemt een voor een plaats in het bankje om vragen van de enquêtecommissie te beantwoorden. Gaandeweg ontstaat zo een beeld. Nu de enquêtecommissie even een pauze van twee weken inlast, is het goed om alvast wat quotes op een rijtje te zetten.

Trots

Oud-wethouder cultuur Marjolein de Jong beet het spits af. “Amare is echt van en voor de stad. Ik ben er heel erg trots op”, zei ze. Een dag later zei oud-burgemeester Jozias van Aartsen dat elke grote stad een cultureel hart nodig heeft en dat hij er desnoods voor zou zijn afgetreden. Voorman van de Haagse Stadspartij Joris Wijsmuller, die in 2014 de rol van oppositieleider (tegen Spuiforum) verruilde voor die van verantwoordelijk wethouder, vindt dat we waar voor ons geld hebben gekregen. “Ik heb mijn nek uitgestoken en ik ben er apetrots op.”

Spuiforum

Ik ben benieuwd wat er nog volgt. Maandag 20 maart begint de derde en laatste week openbare verhoren. Komt er een wending, ontknoping? Terwijl ik dit tik kijk ik naar een bierviltje uit een lang vervlogen tijd. Erop een luchtkasteel dat nooit verrees. Spuiforum. Ik probeer de link, maar die werkt niet meer. Maar levert toch wat op: het Spuiforum blijkt het meest populaire ‘nooit gebouwde gebouw’ van Den Haag te zijn! 

En ineens zie ik heel duidelijk een rode draad, die Spuiforum, Spuiplein, Zuiderstrandtheater en Amare verbindt. De Haagse haat-liefdeverhouding met zijn culturele hart.