Wat verbindt u met Den Haag?

Onlangs vroeg mijn jongste kleindochter wat ik zou missen als het er niet meer was. “Je oma natuurlijk”, zei ik. Dat begreep ze wel, maar ze bedoelde iets anders. Eigenlijk wist ik meteen al iets te noemen. Ook moest ik in dit verband denken aan een verzameling die in een van onze musea is aangelegd. 

Het Haags Historisch Museum

Vanaf de achttiende eeuw hingen er in het Oude Stadhuis aan de Groenmarkt zes groepsportretten van Haagse magistraten. Later kwamen hier stadsgezichten en schuttersstukken bij. In 1871 wordt deze collectie ondergebracht in een huis op het adres Korte Beestenmarkt 9 en hier kwamen in de loop der jaren de nodige schilderijen en andere stukken met een historische waarde bij. Eigenlijk kunnen we vanaf dat moment spreken van een Haags Gemeentemuseum. Enkele jaren later wordt er naar een nieuw onderkomen gezocht omdat de collectie blijft groeien en die wordt gevonden in de Sint Sabastiaansdoelen. Eind 1934 vindt er weer een verhuizing plaats en dit keer naar het door Hendrik Petrus Berlage ontworpen museum aan de Stadhouderslaan. De stukken die betrekking hebben op de Haagse historie vormen daar een van de vele afdelingen. In 1986 krijgt deze verzameling voor de tweede keer een plek in de Sint Sebastiaansdoelen en dan kunnen we van het Haags Historisch Museum spreken. Vijf jaar later wordt deze collectie officieel vanuit het Gemeentemuseum aan de Stadhouderslaan overgedragen aan het nu zelfstandige Historisch Museum. En voor de volledig-heid: op dit moment is het museum gesloten omdat er een uitgebreide renovatie wordt uitgevoerd. De planning is om het museum in 2027 weer te openen.

Mijn Den Haag

Alweer een tijdje geleden hebben enkele medewerkers van het Haags Historisch Museum een project bedacht waarin mensen die iets met Den Haag hebben de kans krijgen dit aan de hand van een voorwerp duidelijk te maken. Ik citeer: “Wat verbindt u met Den Haag? Bent u hier geboren, opgegroeid, misschien is het uw woonplaats of komt u hier elke dag voor uw werk? Veel mensen hebben wel iets met Den Haag. Geschiedenis is zoveel meer dan de verhalen die we allemaal kennen uit de boeken. Aan de hand van persoonlijke foto’s van bepaalde plekken of alledaagse voorwerpen die een verhaal vertellen, schrijven we samen geschiedenis. Wij zetten u samen met deze foto of voorwerp op de foto en leggen uw verhaal vast. Tijdelijk presenteren wij uw foto en verhaal in het museum en plaatsen wij het op de website mijndenhaag.org.“

Ik geef u een tweetal voorbeelden hiervan. Een van de medewerkers van dit museum, de conservator Robert van Lit, toont op de foto een penning uit 1934 van het vliegtuig de Uiver. Hij legt uit waarom hij voor deze penning heeft gekozen. “Ik heb de bronzen penning van mijn grootvader die bij de KLM aan de Hofweg werkte. Het is een herinnering aan hem. In 1934 nam het KLM-vliegtuig de Uiver deel aan de luchtrace tussen Londen en Melbourne. Dat gaf enorme opwinding. In Den Haag verzamelden zich duizenden mensen bij het hoofdkantoor van de KLM aan de Hofweg. De Uiver won de race, althans de handicaprace, en werd tweede in de snelheidsrace. Heel Nederland vierde feest, en ook in Den Haag gebeurde dat. Met de Uiver liep het niet goed af. Het vliegtuig stortte een maand later neer tijdens een kerstpostvlucht. Dat is wat weggestopt in de geschiedenis.”

De moeder van Angela Raveljé toont op de foto een boek dat De Eerste Nederlandse Buitenschool in de Doorniksestraat als onderwerp heeft. Deze school was bedoeld voor chronisch zieke kinderen. Het boek, geschreven door de directeur, is om meerdere redenen haar topstuk. “Het is een heel bijzondere school. Het is jammer dat hij er niet meer is. Mijn dochter had nooit op een gewone basisschool les kunnen krijgen. Omdat ze zowel astma als eczeem en meerdere allergieën had, kreeg ze een plaatsje op de Buitenschool. De school heeft veel voor mijn dochter betekend. Ze bracht hier tussen 1985 en 1992 haar eerste schooljaren door. Het lesprogramma week weinig af van een gewone basisschool, maar waar de scholieren les kregen wel. Bij goed weer hadden de leerlingen les op de veranda en er waren ook klasjes in de duinen. Verder sliepen de leerlingen buiten.”

Mijn oerbeppe 

Is er iets dat ik als een topstuk zie? Dat is er wel degelijk. En al is het meer dan honderd jaar geleden in Friesland gemaakt, het heeft sinds de jaren dertig van de vorige eeuw in Den Haag gestaan. Martha Doekes Harkema is in 1843 in Dokkum geboren. Ze was mijn overgrootmoeder van vaders kant. Ik noem haar liever mijn oerbeppe omdat ik dit Friese woord veel beeldender vind. Haar vader Doeke Warners Harkema had een pottenbakkerij aan de Grote Breedstraat in Dokkum. Het ligt voor de hand dat Martha het vak van pottenbakster van haar vader geleerd heeft. Ze is in 1868 getrouwd met Molle Eises Eisma en ze gingen in Boazum, een plaatsje ten noorden van Sneek wonen. Ze kregen drie kinderen, twee zonen en een dochter. Een van die zonen, mijn pake (grootvader) kreeg de voornaam Doeke. Hij is in 1901 getrouwd met Christina de Groot. Ze kregen vier kinderen waarvan mijn vader Hannes er één was. Zijn beppe (grootmoeder), Martha dus, heeft voor haar vier kleinkinderen een spaarpot gemaakt. Het feit dat ze los van haar man in die tijd een eigen bedrijfje had, was heel uitzonderlijk. De spaarpot van mijn vader heeft een aantal verhuizingen en het bombarde-ment op het Bezuidenhout op 3 maart 1945 overleefd en nu staat hij hier voor me. Er zijn een paar stukjes af maar dat speelt geen enkele rol. H.E. 1907 is er sierlijk ingekrast, het geboortejaar van mijn vader. U begrijpt dat ik deze spaarpot, gemaakt door mijn oerbeppe, niet graag kwijt zou willen raken.