De kunst van het stapelen

Velen vinden hun laatste bestemming in een van de crematoria bij Loosduinen. Zelf stel ik dat moment liever nog wat uit. Ik draai me om en keer mijn rug naar de eeuwigheid toe en kijk naar het tijdelijke. Vandaag begint mijn route bij een kunstwerk op het kruispunt van de Wijndaelersingel en de Ockenburgsestraat. Aan de ene kant strekt de stad zich uit, aan de andere begint het duinlandschap.

Op de middenberm verrijst, als een verstilde kracht, een monumentaal kunstwerk. Ik zie twee roestbruine rechthoeken, ogenschijnlijk zwaar en massief. De bovenste lijkt te zweven, slechts rustend op een fragiel hoekpunt van de onderste. Juist daardoor krijgt het geheel een onverwachte lichtheid. Het is een compositie die balanceert op de grens tussen stabiliteit en instorten - een spel met de zwaartekracht. De Haagse kunstenaar Len Pennock gaf zijn werk uit 1981 de titel Intersection (Kruispunt), maar noemde het later ook wel Balans. Op het eerste gezicht oogt het minimalistisch, maar bij nadere beschouwing opent het zich.

Het werk roept vragen op: wat draagt, en wat laat zich dragen? Of, zo vlak bij het eindstation, de vraag die je jezelf kunt stellen: wie draag ik en durf ik me te laten dragen? Voordat ik te veel doordraaf in gezwets of gezever, laat ik mijn overpeinzingen voor wat ze zijn en maak ik de sprong naar het volgende kunstwerk.

Aan de andere kant van Den Haag, bij het Hubertusviaduct op de hoek van de Plesmanweg, ligt een klein plantsoen. Ik sta stil bij de C-E Lummusklok. Die heeft al een tijd stilgestaan. Het groen is verwilderd, de wijzers verfomfaaid. Rond het plantsoen slingert de oprit en wandelpad naar het viaduct.

Het is weliswaar geen vuurtoren, maar het beeld Synthetische Constructie F8-1B van Joost Baljeu is niet te missen. Voor me verrijst een constructie van open, zwartstalen kubussen. Ze zijn op ingenieuze wijze gestapeld, waardoor er beweging in lijkt te ontstaan. Het is afhankelijk van waar je staat hoe het beeld zich vormt. Het geheel oogt mathematisch en uiterst nauwkeurig. Zelfs de sokkel draagt bij aan het werk: met zijn uitgesneden vormen tilt en versterkt hij de sculptuur. Hoewel je weet dat het stevig staat, heeft het iets spannends. Het balanceert als een acrobaat die stoelen op elkaar stapelt. Het werk ademt ritme en herhaling. Je kunt er niet alleen naar kijken, maar ook doorheen. Dan zie je de wereld om je heen: stabiel en kwetsbaar. Dat maakt het kunstwerk actueler dan ooit.

Het laatste beeld dat ik zoek, maakt deel uit van de beeldengalerij - ook wel het sokkelproject genoemd - in het hart van Den Haag. Waar ik nu sta, kon je vroeger het ritmische geluid van zetmachines en drukpersen horen. Buiten stonden altijd mannen de krant te lezen, opgehangen in vitrines. Stond je aan de overkant dan kon je de krantenkoppen lezen van de lichtkrant. Ik sta voor Sijthoff, het gebouw met de ooievaars. Na de sloop van het gebouw van de Haagsche Courant - en een lelijke opvolger - staat hier nu het derde gebouw op deze plek. Voor mij staat een kunstwerk met de veelzeggende titel Zonder titel. Net zoiets als de Zangeres zonder naam, hoewel daar was er maar één van.

Geen strakke rechthoek of kubus hier, maar bollen, organisch opgestapeld in een vorm die doet denken aan een celstructuur. Het lijkt alsof het geheel groeit, zich ontwikkelt volgens de wetten van de natuur. De bronzen bollen botsen, verbinden zich, zoeken elkaar op, alsof ze omhoog willen klimmen. Wetmatigheid en speelsheid gaan hier hand in hand. Is het groei? Is het verbinding? Of juist strijd? Kunstenaar Leo Vroegindeweij maakte dit werk in opdracht van het sokkelproject.

Een krachtige metafoor voor hoe wij mensen met elkaar omgaan: soms botsend, soms steunend, maar altijd in beweging. En dat midden in een winkelwalhalla.

In perk, plantsoen en plaveisel liep ik rond drie kunstwerken. Ze gingen de hoogte in, bestonden uit rechthoeken, kubussen en bollen. In gedachten stapel ik ze op elkaar. De kubussen op de rechthoeken, de bollen er bovenop. Ze vertelden mij het verhaal over je staande houden, evenwicht bewaren en verbonden weten.