Met haar trouwe hondenogen geloofde iedereen haar

Hoewel de Tweede Wereldoorlog alweer meer dan 75 jaar achter ons ligt, zijn er nog steeds mensen die de oorlog met zich meedragen. Het gaat dan zowel om mensen die deze oorlog zelf meegemaakt hebben als om kinderen en zelfs kleinkinderen hiervan. Als voorbeeld wil ik niet alleen het levensverhaal van een verzetsstrijdster die het grootste deel van haar leven in Den Haag gewoond heeft vertellen, maar ook dat van haar dochter.

Joanna Bertha Elisabeth Maria Hendrichs is op 18 maart 1907 in Amsterdam geboren. Ze kwam uit een gezin van zeven kinderen. Haar vader Augustinus Hendrichs verhuisde met zijn vrouw Bertha Wolthuis en hun kinderen in 1910 naar Helmond. Hij werd mededirecteur van een molenstenenfabriek die in Heeze stond. In 1929 ging het gezin in Den Haag wonen op het adres Aalbessenstraat 12. Jo kreeg een opleiding tot verpleegster in het Rode Kruisziekenhuis. Dit ziekenhuis stond sinds 1925 op het adres Segbroeklaan 1 en kennelijk was Jo hier intern, want dat was ook haar adres. Na enige tijd ging ze weer bij haar ouders wonen die in de Prins Hendrikstraat gewoond hebben, op nummer 125 en later op het adres Mient 378. 

Tijdens de Winteroorlog, die van november 1939 tot maart 1940 geduurd heeft, is Jo als vrijwilligster naar Finland gegaan. Deze oorlog werd gevoerd tussen Rusland en Finland en uiteindelijk trokken de Finnen aan het kortste eind en werden vrijwel alle wensen van de Russen ingewilligd. Toen Jo besloot om naar ons land terug te keren, was hier inmiddels de bezetting door de Duitsers begonnen, dus dat was geen eenvoudige zaak. Toch is het haar gelukt en vanaf die tijd woonde ze op de Zuidwerflaan in de buurt van Marlot. Vrijwel vanaf het begin van die bezetting heeft ze deelgenomen aan het verzet. Jo werkte als koerierster, bracht mensen naar onderduikadressen, vervalste persoonsbewijzen en bracht geld rond. Omdat ze verpleegster was, mocht ze haar fiets houden en hiermee kon ze dan berichten of geld rondbrengen. Zo heeft ze eens het voor die tijd enorme bedrag van 50.000 gulden – verstopt in haar kleren - naar een ander adres gebracht. Haar jongere zuster Wilhelmina, die Wim genoemd werd, verrichtte ook koeriersdiensten. 

Omdat er geen onderduikadressen meer beschikbaar waren, besloot Jo de Hongaar Andor Kaszó die ook in het verzet zat, mee te nemen naar haar eigen huis. Ze werden verliefd op elkaar en na enige tijd bleek Jo zwanger te zijn. Ze zijn in 1943 in de kerk getrouwd. Erg lang heeft dit huwelijk niet geduurd want toen de oorlog afgelopen was, zijn ze weer uit elkaar gegaan. De beide zussen Jo en Wim woonden bij elkaar op hetzelfde adres. Toen Jo een maand of acht zwanger was, kwamen de Duitsers bij haar aan de deur om haar op te halen. Ze was kennelijk verraden. Haar zus Wim deed open en toen de Duitsers naar Jo vroegen, zei ze dat zij dat was. Jo zelf was overigens ook thuis. Waarom Wim dit gedaan heeft, is nooit duidelijk geworden. Hadden de zussen dit afgesproken omdat Jo door haar zwangerschap kwetsbaarder was dan haar zus of heeft Wim dit in een opwelling gedaan? Zijn hier binnen het verzet afspraken over gemaakt? Ik ben bang dat dit nooit meer duidelijk zal worden. Een uiterst moedige daad, dat wel. 

Wim is meegenomen en ze heeft een half jaar vastgezeten in het Oranjehotel. Dit is de bijnaam van de gevangenis in Scheveningen. Deze bijnaam werd al tijdens de oorlog gebruikt en in deze gevangenis hebben in die tijd meer dan 25.000 mensen gevangen gezeten. Omdat Wim tijdens haar gevangenschap een besmettelijke ziekte opliep, werd ze vrijgelaten. De Duitsers moesten niets van dit soort ziektes hebben omdat ze bang waren zelf besmet te raken. Beide zussen hebben de oorlog overleefd. Jo is 26 mei 1986 in Den Haag overleden. Haar dochter, Wilhelmina Kaszó, merkte tijdens een interview op: “Met haar trouwe hondenogen geloofde iedereen haar”. Jo ligt begraven op de begraafplaats Sint Barbara. In de wijk Leidschenveen is een laan naar haar genoemd. Haar zus Wim was getrouwd met Pieter Kaag en zij is in 1968 overleden. 

Wilhelmina Kaszó is op 16 december 1943 geboren. Toen ze in de redactie van een schoolkrant van een middelbare school zat, maakte ze gebruik van het pseudoniem Minka en sindsdien heet ze dan ook zo. Ze vond de voornaam Wilhelmina niet erg passen bij haar Hongaarse achternaam. Ze heeft op de Marlotschool gezeten. Deze school was van 1917 tot 1978 gehuisvest in het hoofdgebouw van het landgoed Marlot. Vervolgens ging ze naar het Adelbert College in Wassenaar. Na enkele jaren werd ze leerling op het Thorbecke Lyceum in onze stad. In mijn tijd heette deze school nog de Thorbecke HBS maar vanaf 1957 is het een Lyceum geworden. Minka schreef toen al verhalen in de Klimop, de krant van de schoolvereniging. Na een onderbreking ging ze tenslotte naar het Edith Steincollege, waar ze haar diploma behaalde. Vervolgens werd ze leerling-journaliste bij enkele kranten, onder andere de Haagsche Courant. Hier leerde ze haar man kennen en ze zijn in 1967 getrouwd. Ze kregen drie kinderen, een meisje en twee jongens. 

Rond 1984 is Minka gescheiden en in 1988 ging ze aan de Frankenslag wonen. Momenteel woont ze in de Stalpertstraat. Toen ze een jaar of vijftig was kreeg ze letterlijk van de ene op de andere dag problemen met onverwerkte oorlogsherinneringen. Minka werd geholpen door de medewerkers van de Stichting Centrum ’45 in Oegstgeest. Hier is men gespecialiseerd in het behandelen van traumatische klachten, ook van de naoorlogse generatie. Vaak manifesteren dit soort ernstige psychische klachten zich pas op latere leeftijd. Haar werd onder meer aangeraden om te gaan schrijven en dit resulteerde in 1998 in de uitgave van haar eerste gedichtenbundel: Wij dragen de tranen. Onlangs verscheen haar tweede bundel, getiteld: De aarde herinnert zich. In 1989 is De vereniging kinderen van Verzetsdeelnemers 1940 – 1945 opgericht en Minka is hier secretaris van. Tot slot een deel van een van haar gedichten.