Den Haag, korfbalstad bij uitstek

Omdat mijn ouders alweer een tijdje geleden overleden zijn, werd er besloten om te gaan kijken wat er van hun nalatenschap bewaard moest worden en wat niet. Moeilijk hoor. Je bent geneigd zoveel mogelijk te bewaren. Welke foto’s kan ik verscheuren en welke wil ik nog wel eens bekijken? Omdat mijn broer in het huis van mijn ouders woont, ging het vooral om fotoalbums en paperassen. In tegenstelling tot mijn buurjongen, die het hele huis moest leeghalen. Hij heeft hier een boek over geschreven. Ik doel op het boek Gesloten huis dat geschreven is door Nicolaas Matsier. Dit is overigens een pseudoniem, want hij heet Tjit Reinsma. Ik kwam onder meer een fotoalbum tegen dat volgeplakt was met korfbalfoto’s. Mijn moeder heeft in haar jeugd gekorfbald, vandaar. Zal ik hier een artikel over gaan schrijven, zo vroeg ik me af. Waarom ook niet. Ze heeft vrijwel haar hele leven in Den Haag gewoond en ze kon nog goed korfballen ook. Ik realiseerde me wel dat ik me op glad ijs zou gaan begeven omdat Ton van Rijswijk, die ook artikelen voor deze krant schrijft, een kenner van deze sport is. Hij heeft er zelfs enkele boeken over geschreven. Maar ja, eigenwijs als ik ben, doe ik het toch maar.

Basketball

Laat ik beginnen met een misverstand de wereld uit te helpen. Ik heb altijd gedacht dat basketball, een sport die ikzelf heb beoefend, en korfbal iets met elkaar te maken hebben. Dat de ene sport bijvoorbeeld uit de andere is voortgekomen, maar niets is minder waar. Basketball is in 1891 door een Amerikaanse gymnastiekleraar James Naismith bedacht. Hij kreeg de opdracht van zijn directeur om een nieuw spel te bedenken. Omdat het op dat moment slecht weer was, bedacht hij een spel dat je binnen kunt spelen. Hij hing twee manden aan de balkons van de gymzaal en daar moest een bal in geworpen worden. Omdat die bal er weer moeilijk uit te krijgen was, zijn die manden later vervangen door een ijzeren ring met een netje. In 1926 is deze tak van sport naar ons land overgewaaid.

Korfbal

Aan de basis van de sport korfbal staat ook een leerkracht. Omdat ik in het onderwijs gewerkt heb, moet ik voorzichtig zijn, maar veel vernieuwingen op velerlei gebied zijn door schoolmeesters en schooljuffen bedacht, neem dat maar van mij aan. Rond 1900 was het gebruikelijk voor leerkrachten om naar Zweden te gaan om daar de kneepjes van het vak handvaardigheid te gaan leren. In het Zweeds heet dit vak Slöjd. In het plaatsje Nääs startte Otto Salomon een lerarenopleiding waar vakken als houtbewerken, papier vouwen, haken en borduren op het programma stonden. Deze vakken moesten de basis vormen voor industrieel en technisch onderwijs. De Amsterdamse onderwijzer Nico Broekhuysen was in 1902 een van de deelnemers. ’s Avonds werden er spelletjes gespeeld en een van die spelletjes was Ringboll. Hierbij moest een bal door een ring worden gegooid en deze ring zat aan een paal van drie meter hoog. Het speelveld was in drie vakken verdeeld, waarbij de spelers en speelsters niet uit hun vak mochten komen. Inderdaad, spelers en speelsters. Het spel werd door een gemengd team gespeeld, omdat er zowel mannen als vrouwen deelnamen aan de cursus. In die tijd was zoiets vrijwel ondenkbaar. Toen dit spel, zij het in gewijzigde vorm, in ons land gespeeld werd, werd hier schande van gesproken. Zoiets was onzedelijk en boven een artikel in een krant uit die tijd stond dan ook: “Korfbal is een monster, dat zijn klauwen naar alle zijden uitstrekt.” De kleding was veel te luchtig en het zien van blote knieën en enkels was ongepast. Ook veel artsen waren van mening dat het deelnemen aan een dergelijk spel hygiënisch onverantwoord was. 

Toen Nico in Amsterdam was teruggekeerd, besloot hij dit spel met de leerlingen van zijn klas te gaan spelen. De ring werd vervangen door een rieten mand, omdat je dan beter kon zien of er echt gescoord werd en de regels werden vereenvoudigd zodat de kinderen ze konden begrijpen. De naam werd veranderd in korfbal. Dit spel werd al snel niet alleen door kinderen gespeeld, maar ook door de leerkrachten zelf. Op 2 juni 1903 werd de Nederlandse Korfbal Bond opgericht en Nico Broekhuysen werd de eerste voorzitter. Het bleef niet bij die ene bond. Later werden de Christelijke Korfbalbond en de Rooms Katholieke Dames Korfbal Bond opgericht. Daarnaast bestond er ook nog een Nederlandse Dames Korfbal Bond. U ziet het, er werd niet alleen gemengd gespeeld. Sinds 1994 is er sprake van één bond, het Koninklijk Nederlands Korfbalverbond. In de loop der jaren zijn er de nodige veranderingen toegepast. Zo werden de drie vakken waarin gespeeld werd – het middelste vak fungeerde als doorgeefvak – twee vakken en het aantal spelers en speelsters is teruggebracht van twaalf tot acht.

Flora Gertrud Troll

Floortje, zoals ze ook wel genoemd werd, is op 28 december 1906 geboren. Haar vader was ontwerper en zetter van glas-in-loodramen. Ze had een oudere broer, een jongere broer en een jonger zusje. In 1914 kwam het gezin in onze stad wonen op het toenmalige adres Binckhorststraat 23. Na twee jaar zijn ze verhuisd, onder andere naar de Ternootstraat, om in 1931 in de François Valentijnstraat 95 te gaan wonen. Floortje ging in 1916 naar de gemeentelijke school op het adres Vlietstraat 10. Deze school is in 1928 opgeheven en het gebouw is tijdens het bombardement op het Bezuidenhout verloren gegaan. Later werd ze modiste, zoals uit een akte uit 1931 blijkt. Wanneer Floortje lid geworden is van een korfbalvereniging heb ik niet kunnen achterhalen. Wél weet ik dat ze bij de Haagse Korfbalvereniging Voorwaarts is gaan spelen. Deze vereniging is in 1919 opgericht en in 1992 gefuseerd met Ons Eibernest. Ze heeft in ieder geval van 1923 tot 1931 bij deze korfbalvereniging gespeeld, zoals uit diverse krantenarti-kelen blijkt. Zo kom ik haar naam tegen in De Avondpost, de Haagsche Courant en het NRC. Ook tijdens de door de Haagsche Korfbalbond georganiseerde atletiekwedstrijden stond ze haar mannetje of liever haar vrouwtje. Bij de onderdelen verspringen met aanloop, balvèrwerpen en zestig meter hardlopen eindigde ze steevast in de voorste regionen. Ze is in 1931 getrouwd en kennelijk was dat voor haar voldoende reden om met het korfballen te stoppen.

Korfbal wordt volkomen ten onrechte wel eens als een truttige sport gezien. Truttig in de betekenis saai, sloom en kneuterig. Alleen al het feit dat jongens en meisjes, vrouwen en mannen samenspelen is uniek in de sportwereld. Daarnaast moeten de spelers echt samenspelen omdat je niet mag lopen met de bal. U begrijpt dat ik na het schrijven van dit artikel nog trotser op mijn moeder ben dan ik al was.