Fenomenen van weleer in de Haagse Binnenstad

De grafische industrie floreerde in de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw als nimmer tevoren en vormde een grote aantrekkingskracht op jonge mensen. De binnenstad van Den Haag kende een enorme diversiteit aan drukkerijen en uitgeverijen. Vanzelfsprekend ook daarbuiten. Een fenomeen betrof wel de rotatiepers aan de Grote Marktstraat, in het gebouw waar de Haagsche Courant werd geproduceerd en gedrukt. Het proces, dat zich achter een rij ramen afspeelde, vormde een beziens­waardigheid voor vele stadgenoten. Zes dagen per week. 

Daarboven domicilieerde de handelszetterij (boeken, tijdschriften etc.) van de firma Sijthoff. Een familiebedrijf, tevens uitgever van de krant. Op de eerste dag van september 1958 stapten daar drie schooljongens over de drempel. Knapen waren zij nog: veertien, vijftien jaar oud. Zij sloten zich aan bij de anderen, die al verder gevorderd waren in de opleiding voor het vak van typograaf. Hun voornamen: Joop (2x) en Loek. Hun nieuwe bestaan werd ingevuld door een 48-urige werkweek; een dag, ter aanvulling, op de Grafische School aan de Nieuwe Haven - resulterend in een bult aan huiswerk (theoretisch en algemeen vormend onderwijs, grafische vormgeving) voor de avonduren of op de zondagmiddag. Inmiddels zo’n 65 jaar geleden; de pensioenleeftijd in de geschetste jaren. 

Meisjes

Alleen jongemannen maakten deel uit van de opleiding - aan de overzijde van de school waren er meisjes actief, de ‘meisjes van plezier’ in dit geval. Na de gedegen opleiding volgde de uitreiking van het diploma - daarover verderop meer. Na het opruimen van de feestelijke confetti wachtte de militaire dienstplicht (geen sprake van een tussenjaar met leuke dingen of reisjes). Een tijdvak van ongeveer 24 maanden maximaal, waarin ook veel kennis en (sociale) vaardigheden werden opgedaan - buiten de eigen bubbel treden bijvoorbeeld. 

Einde tijdperk

In het midden van de zestiger jaren (Beatles & Stones) ging de grafische industrie stapsgewijs over op digitaal. Daarmee kwam het onvermijdelijke einde van het loodtijdperk in zicht, en voor Joop (2x) en Loek het vak van handzetter. Overigens, het drietal is altijd in de sector kennisoverdracht en communicatie blijven werken en groeien. En nu volgt het aardige van voorgaande opsomming: de drie ex-grafici zijn elkaar (65 jaar!) trouw gebleven. Tot op de dag van vandaag. Logischerwijze zijn er tijdvakken aan te wijzen, waarop de vakjes minder frequent zijn ingevuld. Het leven verloopt soms grillig, nietwaar? Eenieder ging zijn hoogst particuliere route (zonder spoorboekje). Niettemin bleven de sporen elkaar kruisen, is er nog dikwijls contact of zien zij elkaar op enig moment. 

Wat verdween er nog meer?

De krant in de eerste plaats, na 122 jaar. Op 31 augustus 2005 stopten op dit front de rotatiepersen voorgoed. Door een eerdere verhuizing van het bedrijf naar een industrie-gebied (de binnenstad daardoor een blikvanger armer), verdween evenzeer het geliefde en bewonderde Planetarium; markant prijkend boven op de ronding van de Wagen- en Grote Marktstraat. Het totale bouwwerk neergezet in de jaren dertig - crisistijd! 

Uithoudingsvermogen

De drie ‘musketiers’ (alsmede 34 andere gelukkigen - zetters en drukkers) ontvingen op zaterdag 23 februari 1963 (examens eind 1962) hun felbegeerde diploma. De eindfase werd gekenschetst door ijzige koude, ijzel en bergen sneeuw. De natuur maakte het allemaal nog spannender. Van klimaatverandering had niemand ooit gehoord. Kennelijk wel van mentale neergang. Uit de mond van de directeur viel, tijdens de uitreiking, op te tekenen: “De indruk bestaat dat het uithoudingsvermogen van de jeugd terugloopt.” Wel allemachtig! Zou het praatprogramma OP1 toen al hebben bestaan, zouden de experts in koor hebben geconcludeerd: “De schuld ligt bij de jukebox, pick-up en de Puch, een bromfiets met hoog stuur.” De oplettende lezer heeft inmiddels al berekend welke leeftijd Loek Knapen, Joop Molenaar en Joop Nievaart nabij zijn, ofwel hebben bereikt. Belangrijke aantekening in de marge: ze zijn nog redelijk gezond en weerbaar. Voor de liefhebbers: in den lande bevinden zich vele grafische musea, zelfs in onze regio. Internet wijst u de weg. Schroom niet de betovering van het verleden te beleven. En het betreft zeker geen uitstapje van lood om oud ijzer... waarvan akte. 

Nog even over de krant. Het eerste exemplaar verscheen op 7 april 1883 - in Den Haag woonden toen 120.000(!) mensen. Zoals vermeld: in de jaren vijftig en zestig groeide de krant mee met de stad. Oplagen van ver boven de honderd-duizend exemplaren, volstrekt uniek voor een lokaal dagblad. Op een bepaald moment bedroeg de omvang van de edities zo’n 72 bladzijden, waarvan veertig met advertenties. Geen wonder dat de leerlingen van de handelszetterij niet zelden moesten bijspringen! Voor de opkomst van ‘Ster’ en ‘Loekie’ (de leeuw). Dat spreekt.