Tante Zus en mijn eerste verjaardag

Het zou wel sterk zijn als ik mijn eerste verjaardag nog zou herinneren! Natuurlijk niet, maar alles wat er op die dag gebeurde in Den Haag op die eerste verjaardag op 3 maart 1945, in de laatste maanden van de Tweede Wereldoorlog, heb ik vaak horen vertellen.

Achterop de Gazelle bij mijn moeder Jantje Verheij-Stahlecker reden we regelmatig naar tante Zus, eigenlijk een tante van mijn moeder en ongeveer even oud. Tante Zus heette eigenlijk Johanna Geertruida van der Spek-Katoen, nakomertje in een groot gezin dus werd ze ‘zus’ genoemd. Zij woonde met haar man Koos van der Spek, hun zonen Albert en Freddie en fox-terrier Tippy in een echt kasteel in Wassenaar, met lande-rijen eromheen. Dat was wat, zeker als je zelf in een bovenhuis in de Rhenenstraat woont! 

Als het lelijk weer was gingen we met de gele tram. We stapten op ergens waar nu het ANWB-kantoor staat. Maar meestal gingen we achterop de fiets (later zelf) eerst door de stad, langs de Bijenkorf, V&D en C&A, langs de Hofvijver over de Lange Vijverberg. En daar na de Schouwburg begint het; links en rechts nog troosteloze puinhopen, restanten van het vergis bombardement op het Bezuidenhout. Aan de rechterkant aan de Prinsessegracht is nog de ruïne van een kerktoren te zien. Links ook een puinhoop, er werd gewezen, daar woonden tante Zus en Oom Koos. Het Malieveld met links de poffertjeskraam, waar we helaas nooit kwamen. Verder door het nog redelijk ongeschonden Haagse Bos, over de Leidsestraatweg en langs Huis ten Bosch. 

Dan komen de merkwaardige zaken die indruk hebben gemaakt. Vlak voor het tunneltje onder de Rijksstraatweg een merkwaardig bouwwerk, het Minangkabause Huis; een houten bouwwerk met puntdaken. Een kleinere uitgave ervan stond toen ook bij de schooltuintjes op de Mient. Er was ook een restaurant - geen idee of dit in het huis was gevestigd - Chateau Bleu, wat vast heel duur was. Langs de weg zag je lifters en wat je ook nooit meer ziet, een flink aantal jongelui die noteerden hoeveel auto’s er langsreden en waar ze vandaan kwamen. Aan de nummerborden kon je toen ook nog zien uit welke provincie ze kwamen. Zuid-Holland was H, Noord-Holland G, allebei met nog een andere letter. Andere provincies hadden ook letters, te beginnen met Groningen A en eindigend met Zeeland K. Daarna rechts het deftige Park Marlot, maar links weer iets exotisch, een weiland met lama’s en lakenvelder koeien van Jochems, de schatrijke eige-naar van Duindicht, zo werd beweerd. Onder het lichtgele spoorwegviaduct door, er had ooit een trein gereden. Direct erna links een café van Van der Valk - of De Bijhorst rechts er al was, geen idee. Rechts garage Jansen, Kerkehout met Maison Kelder. Er was daar ergens ook een hondenkerkhof, bizar. Na Kerkehout staken we de Rijksstraatweg over, dat kon toen kennelijk nog! Aan de rechterkant was een bosrijk weggetje naar het kasteel.

Wat heeft dat allemaal met mijn eerste verjaardag te maken en waarom woonde tante Zus in een kasteel? Op mijn eerste verjaardag, 3 maart 1945, was het bombardement op het Bezuidenhout. Daar woonden tante Zus en oom Koos; ze waren conciërge van de Hogere Krijgsschool aan de Nieuwe Uitleg en woonden op de bovenste verdieping. Bij het bombardement werd dat gebouw vol getroffen. Volgens de verhalen zaten hun zoontjes boven ergens als aapjes op een balkonnetje, ze zijn er allemaal ongeschonden vanaf gekomen. Na de oorlog betrok de Hogere Krijgsschool het kasteel en het conciërge-echtpaar verhuisde mee. Ze beheerden ook de kantine, waar ik wel eens een penny wafel kreeg. Het rook naar soep. Je kon er heerlijk door de gangen dwalen. Gangen met grote foto’s van groepen militairen en er hingen zwaarden en dergelijke aan de muren. Overdag mocht je natuurlijk niet in de gangen komen, maar als er ’s avonds een verjaardag werd gevierd gebeurde dat in een grote ruimte, ook weer met geweren en zwaarden aan de muur. 

Buiten waren er ook genoeg mogelijkheden, waar ik met mijn achter-achter neefjes op avontuur ging. Er was daar een kwekerij, met sierpompoenen, volgens de overlevering maakte tante Zus daar zoetzuur van voor de kantine. Er was nog niet veel na de oorlog! Maar wat spannender was, was dat de achtertuin grensde aan Dierenpark Wassenaar. Je kon de apen horen schreeuwen! Ik kan mij niet herinneren dat wij stiekem de dierentuin ingingen. Omgekeerd wel, af en toe kwam de eigenaar de heer Piet Louwman met wat personeels-leden een rondje maken en even gedag zeggen. Een imposante man die duidelijk de baas was. Het Dierenpark Wassenaar was zijn hobby. Er werd over gesproken dat hij in de dierentuin een nieuw vogelverblijf zou maken, de Louise Hal, genoemd naar zijn moeder. Later op de lagere school aan de Harmelenstraat ben ik er op schoolreisje geweest, een fantastische dierentuin. De Louise Hal was toen af, een heel grote overdekte vogelkooi! Dit alles is jammer genoeg verdwenen. Inmiddels zat ik op de lagere school en ging ik niet meer zo vaak mee naar tante Zus. Later werd de Hogere Krijgsschool weer herbouwd in Den Haag en was het met het kasteel gedaan. Ik zou niet weten of dat gebouw echt een kasteel was en of het er nog staat.

Maar nu die eerste verjaardag… Voor ons gezin liep dat gelukkig iets minder dramatisch af. Het was Hongerwinter, mijn ouders waren na een lang kinderloos huwelijk buitengewoon blij met mij en spaarden alle eten uit hun mond om te zorgen dat ik niets tekortkwam. Eén jaar oud, wat een feest! Er was geen gas, geen brandstof en geen eten, behalve suikerbieten en bloembollen. Alleen bittere kou. Mijn moeder had op de een of andere manier nog iets gefabriceerd van suikerbietenpulp, voor de visite. De buurkinderen van Van Battum hadden als cadeautje een papiertje met ‘klop-op’, een soort opgeklopt eiwitspul als cadeau gebracht; ze hadden toen al een groot gezin dus dat was een groot geschenk! Maar al vanaf het begin van de dag was er luchtalarm. Mijn ouders hebben de hele dag met mij onder de trap gezeten uit angst voor de bommen. De visite kwam natuurlijk ook niet! Maar er gebeurde gelukkig niets in de buurt. Mijn moeder kon het jaren later nog altijd opgelucht vertellen: “Er kwam de hele dag niemand langs, dus we konden de koekjes gelukkig allemaal zelf opeten!”.