De koe, een tripje down de memory lane

Op de verjaar­dags­kaart die ik van mijn broer en schoonzus kreeg, stond een foto van een geweldige auto, een Pontiac uit 1967, met het opschrift dat een verjaardag het beste moment is om een Memory Lane tripje te maken. 

Regelmatig fietsen mijn vrouw en ik voor ons plezier naar en door Den Haag. We vinden als oud-Hagenaars gemakkelijk onze weg. Als je om je heen kijkt, is er tegelijkertijd veel veranderd. Niet alleen staan de straten vol met geparkeerde auto’s, ook zijn er fietspaden aangelegd en bekende winkels verdwenen. Zeker is dat sommige straten of pleintjes er veel vrolijker uitzien door bloembakken en bankjes. Het Plein - voorheen leeg en saai - is een groot terras geworden. Bepaalde veranderingen zijn heel geleidelijk gegaan, maar soms is er een hele hap uit een straat genomen en nieuwbouw voor in de plaats gekomen. Dan is het weleens moeilijk terug te halen hoe het er ‘vroeger’ uit zag. Als illustratie een foto van de nieuwe skyline. De hoogbouw is in het gebied bij het Centraal Station en het Spui. Een mix van appartementen, kantoren en ministeries. De foto nam ik van een tijdelijke uitkijktoren bij de Hofvijver, die tot kijksteiger (spreek uit: Kèkstègâh) is gedoopt.

De Prinsegracht

Historisch was de Prinsegracht een verkeersader voor de boten van en naar het Westland. In het centrum werd markt (de Grote Markt, Dagelijkse Groenmarkt en de Beestenmarkt) gehouden, die in 1938 verplaatst werd naar de Herman Costerstraat. De Prinsegracht werd in etappes gedempt omdat rijdend verkeer toenam en het gemeentebestuur af wilde van stinkende en ziekteverwekkende grachten.

Tijdens het opzoeken van enkele gegevens viel het mij op dat in Den Haag de Prinsegracht in enkelvoud en dus zonder ‘n’ wordt gespeld, in tegenstelling tot de Amsterdamse Prinsengracht. In Den Haag verwijst de Prinsegracht naar één prins, namelijk Frederik Hendrik. Hij ontwierp in 1641 het stedenbouwkundig plan. De oudste, voornaamste en breedste huizen staan het dichts bij het Binnenhof. De rijken wilden vlakbij het Hof en dus de macht wonen. Meer richting de Zoutkeetsingel staan jongere en smallere huizen. Het Hofje van Nieuwkoop uit 1660 heeft lange tijd geen buren gehad.

Lederhandel

Toen ik enkele weken geleden over de Prinsegracht fietste, schoot me de koe weer te binnen. Ik kon me nog moeilijk herinneren waar het pand was. Vóór of na het Hofje van Nieuwkoop, gezien vanaf het centrum? De nummering is door appartementen-complexen achter de façades van diverse panden flink veranderd. Thuis op internet vond ik lederhandel A. de Hoogh aan de Prinsegracht 87. De koe was een blikvanger in de winkel, waar mijn vader de boekhouding voor deed. Als kind keek je er vanuit de tram of fiets graag naar.

Speurend op internet vond ik bovenstaande foto met de Opel Kaptein uit 1972. Het pand rechts is al afgebroken. Ik heb ingezoomd en boven het hek zie je een glimp van het Hofje van Nieuwkoop, achteraf een belangrijk detail om de locatie te kunnen terugvinden.

Vergeleken met de foto uit 1943 is de belettering moderner. Een ander verschil is dat de koe nu de andere kant op kijkt! Zoekt
ze oogcontact met de Stier van Paulus Potter in het Mauritshuis?!

Een enkele keer ben ik wel eens met mijn vader binnen geweest als hij paperassen ging halen of brengen. Hij zei dan: “Ik ga naar Rovers”. Rovers? De zaak heette toch A. de Hoogh? Uit het be-volkingsregister blijkt dat dhr. Rovers gehuwd was met Adriana de Hoogh, dochter van Adrianus de Hoogh, ook lederhandelaar. Kennelijk stond de zaak op naam van zijn schoonvader. Het was een soort werkplaats. Het rook er lekker.

Sloop Koeienpanden

Op enig moment - ik heb er geen herinneringen aan - is de zaak opgedoekt. De Prinsegracht verloederde, er waren panden afgebroken en veel panden stonden leeg en waren dichtgetimmerd. Dat gold overigens niet alleen voor de Prinsegracht; ook grote delen van de binnenstad bij de Kalvermarkt en het Spui waren vreselijk. Op de skyline foto is te zien hoe dat gebied inmiddels is herontwikkeld. Op de foto van de slooppanden zien we het nieuwe Westeinde ziekenhuis (uit 1979). De dichtgetimmerde panden kregen de bijnaam ‘koeienpanden’, verwijzend naar de Koe en de muurschildering. Overigens is de zijstraat links de Blekerstraat, het pand van de Lederhandel is al afgebroken na een brand enkele jaren eerder. Het geeft een doorkijkje naar het Hofje van Nieuwkoop en zelfs de Haagse toren.

Drama

Ik las op de site van Stadsherstel dat er leuzen bij gekalkt waren: ‘Koeien contra kernwapens’ en ‘Den Haag is een kouwe kakstad’. De dienst Stadsherstel heeft de panden uiteindelijk gekocht en er nieuwbouw gepleegd. Helaas was er te weinig budget om de muurschildering te behouden. Aanvankelijk was het de bedoeling de gevel te behouden, maar door een najaarsstorm in 1992 stortte deze in. Op dat moment fietste er een jonge vrouw van 22 jaar langs, die werd getroffen door de vallende brokstukken en overleed (NRC 12 nov 1992). De panden zijn vervolgens volledig gesloopt.

Stadsherstel

De nieuwbouw is in 1998 opgeleverd, het blok waar eens de Lederhandel gevestigd was. In de vensters van een souterains herinnert het gedicht van M. Vasalis aan deze koeien geschiedenis.

De weiden liggen ongezegd in ’t licht.
De koeien, die zo vaak geschilderd zijn,
weerhouden met een jong, nat oog
iedre beschrijving van hun warm geheim.

Goud

De lederhandel werd gesloten, de muurschildering is verloren gegaan en de panden zijn afgebroken. Rest nog een laatste vraag: waar is de koe gebleven? We hebben haar gespot op nr. 74, nou ja misschien niet de koe uit de etalage, maar wel een gouden koe of  kalf als blikvanger voor een modern pandjeshuis. Heb je geldnood, dan word je hier vakkundig uitgemolken.