Door ‘vergisbombardement’ in Voorburgs rustoord geboren

Eigenlijk is het de schuld van de Engelsen dat ik in Voorburg ben geboren. In een bejaardenhuis welteverstaan… Het zit zo. Op 3 maart 1945 voeren Engelse bommenwerpers het zogenaamde vergissingsbombardement uit. Het doel is het Haagse Bos dat door de Duitsers wordt gebruikt om hun beruchte V2-raketten op te slaan. Door een fout in de opdracht gooien de vliegers hun bommen op de aangrenzende woonwijk het Bezuidenhout. Er vallen ongeveer 550 doden en 250 zwaargewonden. Zo’n 3.300 huizen worden vernield.

De plek waar ik in juni ’45 zou worden geboren, was de rooms-katholieke kraamkliniek Bethlehem. Het gebouw stond van 1923 tot 1965 aan de Haagse Prinsessegracht. Het grensde aan de Boskantkerk. Maar het bombardement had het gebouw naast de kliniek totaal verwoest. Het ging om het Paleis van Justitie, gevestigd in een voormalig paleisje van Prins Frederik uit 1827 op de hoek van het Korte Voorhout. Daardoor moest Bethlehem tijdelijk haar deuren sluiten. Mijn moeder beviel op 25 juni 1945 in Huize Rustoord in Voorburg, waar tijdelijk een kraamkliniek was ingericht.

Mijn oudste broer zag voor de oorlog het licht in Bethlehem. Mijn jongste broer en enige zus (een tweeling) volgden in 1947, eveneens in Bethlehem. Tot in 1965 werden er nog kinderen geboren aan de Prinsessegracht. Na de sluiting werden de aanstaande moeders doorverwezen naar het Bethlehemziekenhuis op de hoek van de Melis Stokelaan en de Vrederustlaan. In de toenmalige kraamkliniek Bethlehem zijn bekende Nederlanders (Hagenaars) geboren als de cabaretier Kees van Kooten (1941), provo Roel van Duijn (1943) en Boudewijn Büch (1948), onder meer televisiepresentator.

In de jaren vijftig ontstond het plan om het gebouw van de kraamkliniek te verkopen en te slopen, zodat er voldoende ruimte zou vrijkomen om een nieuw ministerie te bouwen voor zowel justitie als financiën. Uiteindelijk werd het nieuwe gebouw in de jaren zeventig opgeleverd en was de vrijgekomen ruimte uitsluitend bestemd voor het ministerie van Financiën.

Atlantikwall

In de oorlog had de protestants-christelijke Oranjekliniek aan de Scheveningseweg haar activiteiten eveneens moeten staken. De kraamkliniek lag in het Sperrgebiet; een zone die door de bezetter was ingesteld achter de zogenaamde Atlantikwall ter verdediging van de kust. In februari 2025 publiceerde De Haagse Tijden een uitgebreid artikel over dit onderwerp, eveneens in april 2025. Een strook van zes kilometer breed en zeshonderd meter diep werd door de Duitse bezetter volledig ontdaan van bebouwing en begroeiing. Zo’n 143.000 bewoners moesten hun huizen verlaten. De Oranje-kliniek dateert van 1939. Die was een initiatief van de Stichting Algemene Protestantse Gynaecologische en Verloskundige Klinieken in Nederland. Het markante gebouw aan de Scheveningseweg was in 1898 ontworpen door de bekende architect dr. H.P. Berlage en is thans een rijksmonument.

Drie ‘rustoorden’

Op de plek waar ik ben geboren, staat inmiddels het derde ‘rustoord’. Het boekje Huize Rustoord, geschreven door Martin Harms, geeft een aardig inzicht in de ontwikkeling van de armenzorg tot een zorgcentrum in Voorburg. De Hervormde Gemeente trok zich het lot aan van de bejaarden, die in behoeftige omstandigheden leefden. In de Schoolstraat werd in 1828 een ‘diaconiehuis’ ingericht, waar oude mannen en vrouwen konden verblijven. Ruim honderd jaar later (1934) is er sprake van een nieuw Huize Rustoord aan de Raadhuisstraat. In de jaren zeventig voldeed het gebouw niet meer aan de eisen en werd besloten op dezelfde plek in fasen een nieuw Huize Rustoord te bouwen. Dit gebouw functioneerde van 1978 tot 2013.

In 1944 werd de rust van de bewoners verstoord. Het gebouw aan de Vliet veranderde in een kraamkliniek. Hoe het precies is gegaan, kon ik in het Gemeentearchief van Den Haag/Voorburg niet achterhalen, maar in 1944 werd het hervormde huize Rustoord in Voorburg gevorderd. De bewoners moesten evacueren naar kasteel Twickel in Delden. In huize Rustoord werd de Oranje-kliniek ondergebracht en - naar ik aanneem - na het vergisbombardement van maart ’45 eveneens ‘Bethlehem’.

Een maand na de oorlog wordt mijn hoogzwangere moeder op de Haagse Allard Piersonlaan in een huifkar van het Rode Kruis gehesen en via Rijswijk naar Voorburg vervoerd. Ze bevalt op 25 juni in huize Rustoord. Ik weet niet of het waar is, maar mijn wieg zou - lach niet - zo’n oude, houten kastlade zijn geweest. De slechtste grap is dat ik heb geboft dat ze ’m niet per ongeluk hebben dicht geschoven…

Voor mijn neus liggen het vergeelde Bewijs van geboorte-aangifte en het Doopbewijs. De kerkelijke plechtigheid vond al een dag na mijn geboorte plaats, op 26 juni 1945 in de Sint Martinus-kerk aan het Oosteinde, in - veronderstel ik - aanwezigheid van mijn peetouders oom Theo en tante Lena.

Vliethof

In 1947 keerden de (overgebleven) bewoners van huize Rustoord uit Delden terug. Zoals gezegd werd het verouderde tehuis in 1976-1978 vervangen door nieuwbouw. Enkele jaren terug heeft dit pand weer plaatsgemaakt voor het huidige woonzorgcentrum Vliethof, dat onderdak biedt aan negentig ouderen met dementie.

Op mijn 75ste verjaardag ben ik hier met mijn vrouw gaan kijken. Terug naar de plek aan de Vliet waar ik ben geboren. We mochten het moderne ‘rustoord’ niet binnen vanwege de corona-maatregelen. Heel begrijpelijk overigens! Twee jaar na de epidemie werd ik hartelijk door de staf in Vliethof ontvangen en rondgeleid. Inmiddels heb ik de tachtigjarige leeftijd bereikt. Het is wéér een moment om stil te staan bij mijn geboorteplek, die ik om vage redenen koester.

Het Binnenhof: nieuws in 1945

Wat gebeurde er omstreeks 25 juni 1945 in Den Haag en omgeving? Om antwoord te krijgen op deze vraag dook ik de voorpagina op van het katholiek dagblad voor ’s-Gravenhage en omstreken: Het Binnenhof. Het is geen toeval dat ik juist voor die krant koos, want ik solliciteerde er twintig jaar later naar de functie van journalist. Ik werd aangenomen en begon als leerling-journalist, werd vervolgens (zonder het verschil te merken, behalve in mijn loonzakje) ‘echt’ journalist en ten slotte politieverslaggever. Later verruilde ik de journalistiek voor de overheidscommunicatie en werd voorlichter in respectievelijk Delft, Hellevoetsluis en Schiedam.

Het Binnenhof meldde tachtig jaar geleden dat er een nieuw kabinet was gevormd. Op de lijst van ministers stonden bekende namen als ‘de heren’ Schermerhorn, Beel, Kolfschoten (de latere burgemeester van Den Haag) en Mansholt. Onderaan de pagina stond in een klein kader de opstelling van het Bonds-elftal, dat “zaterdag a.s. om 4 uur in het Feijenoordstadion de strijd tegen het Engels elftal zal aanbinden”. Pagina 2 meldde dat er 500.000 paar schoenen in Amerika zijn gekocht. De schoenfabrieken in het Zuiden waren door de Duitsers ‘effectief’ geplunderd…