Sanering van de Schilderswijk en Transvaal (deel 1)

In dit artikel deel ik graag met u mijn belevenis in de zestiger jaren omtrent de planning en de uitvoering van de sanering van de Schilderswijk en Transvaal. Een omvangrijke operatie stond voor de deur. De gevolgen waren bouwkundig wel te overzien maar de sociale kant van de sanering, onder andere de reactie van de bevolking, was onvoorspelbaar. Het was wel een belangrijk aandachtspunt van de Gemeenteraad in Den Haag. De uitplaatsing van de bevolking, de lege plekken in de bebouwing en de sloop van kerken en buurthuizen gaf veel onrust en riep verzet op bij vele bewoners die de veranderingen vaak als een bedreiging ervaarden.

De coördinatie van de sociale gevolgen was in handen van het C.B.O. (Curatorium voor Bijzonder Opbouwwerk), gevestigd op de Burgemeester Patijnlaan. De leiding was toevertrouwd aan de Hr. T. de Boer, die uiterst serieus de plannen van de gemeente verdedigde, maar - met een vooruitziende blik - begrip had voor de toekomstige problemen van de bevolking. Op de hoek van de Jan Steenstraat en de Van Ostadestraat werd een contactpunt gecreëerd met de naam ‘De Bouwsteen’; een strategisch punt om in direct contact te staan met de bewoners. De openbare speeltuinen van de stichting H.S.L.O. kregen een andere functie en de traditionele ‘waker’ werd vervangen door spelleiders. Die spelleiders hadden de taak om via de bezoekende kinderen contact te leggen met hun ouders. Hierdoor bereikten we dat de geïnteresseerde ouders direct inzage kregen in de plannen en veranderingen in hun woonomgeving. Daarvoor werden werkgroepen gevormd en vanuit het openbare speelterrein werden bijeenkomsten en activiteiten gestart.

De speelterreinen waren inpandig in de Rembrandstraat, Falckstraat, Jacob Marisstraat, Rijswijksestraat, Hannemanstraat en de Zusterstraat. Mijn standplaats werd de Hannemanstraat en de ‘waker’ vertrok met zijn gummiknuppel, die achter de deur hing, en zijn oude fauteuil belandde in de container. Samen met mijn collega Jessica Cliné (later Tilly v.d. Bol) gingen we met de kinderen van start om alle speelwerktuigen en muren rondom het ‘landje’ in vrolijke kleuren te verven. In die tijd was de Fabeltjeskrant een leuk thema. De andere speelterreinen volgden snel. Bij enkele terreinen was de mogelijkheid van een vast onderkomen. Dat was een mooie vergaderruimte en op de Jacob Marisstraat was er een koppeling met het buurthuis E.D.V. (Eenheid Door Vriendschap). Een mooie naam, maar door de uiteenlopende meningsverschillen over het gemeentebeleid ging het er soms niet vriendschappelijk aan toe. Later werd voor E.D.V. het pand van VROOM aan de Hoefkade beschikbaar gesteld door de gemeente. Ook de jaarlijkse Sint Nicolaas viering in de wijk was een aangelegenheid waar de speelterreinen bij betrokken waren. Hr. Arie de Bruin, voorzitter van E.D.V. (niet te verwarren met Meester de Bruin van Clubhuis De Mussen), leende het paard van de schillenboer om over de Hoefkade te rijden. Helaas wilde het paard niet lopen als de schillenboer er niet naast liep. Jammer voor Sint Nicolaas, maar de kinderen herkenden het paard en riepen geen “Dag, Sint Nicolaas”, maar “Dag, schillenboer!”

Bezoekende kinderen waren er in overvloed, en door de werkloosheid onder de jongeren waren er tientallen bezoekers tussen 14 en 20 jaar die voetbalden of tennisten en kaartten (met inzet) op de horizontaal gelegde boom. Bij vorst werd er een ijsbaan gecreëerd door laag op laag water te laten bevriezen. Deze activiteiten zorgden voor een goede band met de jeugd, en dat werd door de ouders gewaardeerd. Elk terrein had een voetbalploeg en op zaterdagmorgen was er een onderlinge wedstrijd op de velden van Ockenburgh. Voor een bijdrage van 2,50 gulden huurden we een veld en kleedkamer. Voor een bal en scheidsrechter moesten we zelf zorgen. Het was dan noodzakelijk een dove scheidsrechter te vinden, want door de scheldpartijen onderling konden we meestal incompleet het veld verlaten. Er werden indrukwekkende activiteiten georganiseerd op de gezamenlijke speelterreinen. Zo gingen we met ongeveer twaalfhonderd personen naar Bobbejaanland in Lichtaard in België. Een paar honderd kinderen kampeerden, in kleine groepjes, drie dagen lang op de Gemeentelijke Camping Ockenburgh, onder toeziend oog van de leiding. Zeskamp door straten werd op blote voeten uitgelopen door de deelnemers. Naar het strand, de Bosjes van Pex, Klein Zwitserland of naar een Sporthal waren de wekelijkse woensdag-activiteiten. Als spelleider werd je geregeld gevraagd om bij de bewoners aan tafel een ‘bakkie koffie’ te drinken en daardoor de problematiek van de sanering uit de eerste hand te vernemen en erop in te spelen. Als het klikte, werd je op handen gedragen.

De kinderen namen je vaak in vertrouwen, maar soms kon je deze informatie niet bespreken met anderen wegens mogelijke sancties naar de kinderen. Op de woensdagmiddagen gingen we op een uitje naar een zwembad en voor het vervoer waren we aangewezen op het openbaar vervoer. De leiding inde van tevoren het tram- en het zwemgeld, want dat werd altijd met moeite afgegeven. Met de tram naar de ‘witte brug’ en spelen op de 72 trapjes achter het KLM-gebouw was een geliefde activiteit. In het KLM-gebouw mochten we dan een bekertje chocolademelk uit de automaat trekken, waarbij de portier angstig aanwezig bleef en ons handen knijpend gadesloeg en hoopte op een rustige aftocht. Als verantwoordelijk begeleider van de groep werd je menigmaal aangesproken door het publiek over de houding van de jeugd en het specifieke taalgebruik. De leiding had een moeilijke taak om iedereen te vrede te stellen. Alleen een heilig geloof in een betere toekomst gaf ons de kracht om veel te incasseren en gezamenlijk te werken naar een toekomstige, ‘betere’ Schilderswijk. (Hierover schrijf ik later meer).

Na mijn vertrek als Hoofdleider van het Recreatie Werk vertrok ik naar de Gemeente Zoetermeer. Daarna werd het C.B.O. gezuiverd van alle uitvoerende taken, en het Recreatie Werk kwam onder de hoede van de Sociale Dienst, en werd vervolgens nog eens verplaatst naar de Plantsoenen Dienst. Dit alles is nu maar liefst een halve eeuw geleden!