Koninginnedag met versierde tramwagens

In Den Haag levert de HTM op Koningsdag een bijdrage aan de feestelijkheden door de trams en bussen met vrolijke rood-wit-blauwe vlaggetjes te versieren. Ik stel me voor dat daarvoor een medewerker op 27 april wat vroeger in de remises en garages komt, om de vlaggetjes op de voertuigen te zetten. En misschien heeft hij of zij een paar weken van te voren gekeken of alle vlaggetjes nog schoon en bruikbaar zijn en zo nodig nieuwe bijbesteld. 

Het is even een klusje, maar het is niets in vergelijking met wat het HTM-personeel deed om de Koninginnedagen van 1907, 1908 en 1909 te vieren. In die jaren organiseerde de HTM namelijk op 31 augustus, de verjaardag van koningin Wilhelmina, een heuse wedstrijd in het versieren van tramwagens. Medewerkers kregen uitgebreid de tijd om een wagen van de elektrische tram te versieren, waarbij de versiering vaak leek op een volledige ombouw. Als ik naar de foto’s kijk, doet het evenement me denken aan een carnavalsoptocht of een bloemencorso, al dan niet varend.

1907

In het eerste jaar dat deze wedstrijd werd gehouden, deden zeven versierde tramwagens mee. Zes daarvan waren gewijd aan Flora, de Romeinse godin van de lente en de bloemen. De achtste wagen was gewijd aan Neptunus, de Romeinse god van de zee. Deze was gedrapeerd met visnetten, met daarin zilverkleurige visjes en op het dak stonden haringtonnetjes. Na lang beraad besloot de jury dat de versierders van deze wagen de eerste prijs verdienden. De jury besloot nog een eerste prijs uit te delen en wel aan de mooiste Flora-wagen. Die was versierd met oranje orchideeën die mooi afstaken tegen het witte lakwerk. Dat een aantal HTM-controleurs hiervoor een professionele bloemist hadden ingeschakeld, was blijkbaar geen bezwaar. 

1908

In 1908 werd de pers al begin augustus uitgenodigd om de vijftien prijzen te bekijken die de directie van de HTM had uitgeloofd voor de versierwedstrijd: Een gouden horloge, zilveren uurwerken en een gouden ketting. En ook een zeer artistiek theestel met twaalf fijn beschilderde kopjes en schotels. De verslaggever van de krant Het Vaderland is zeer onder de indruk en schrijft: “Zonder twijfel zal het personeel met iets kranigs voor de dag willen komen op het gebied van versieringskunst.”

De tweede versie van deze wedstrijd overtrof de eerste op veel gebieden. Om te beginnen in het aantal deelnemers: er waren twintig wagens versierd. Ook werd meer techniek ingezet, de versierders maakten gebruik van de elektrische leidingen van de trams om lichteffecten op te wekken. De remise aan de Harstenhoekweg was feestelijk versierd en het publiek kon op het voorplein de wagens bewonderen. Het muziekkorps van het trampersoneel gaf een concert en er was een tribune opgericht voor de speciale genodigden en autoriteiten. Op die tribune zaten de nodige hoogwaardigheidsbekleders: De ministers van Waterstaat en van Landbouw, Nijverheid en Handel. Namens de gemeente Den Haag: Wethouder Simons. Een bijzondere bezoeker was de Sultan van Asahan, die in 1908 een reis door Nederland maakte. Asahan is een gebied op Sumatra. 

Versierde tramwagens

De eerste prijs ging naar de wagen die een dorpsherberg uitbeeldde. Die was versierd door het kantoorpersoneel van de dienst der werkplaatsen onder verantwoordelijkheid van mej. Van ’t Groenewout. Ook in 1908 was er een wagen met een zee-thema: Bovenop de wagen met de titel ‘De visscherspink’ was een Scheveningse bomschuit te zien. De kaartjestram was helemaal beplakt met tramplaatsbewijzen, dat zou nu met de OV-chipkaart toch lastiger zijn. Er waren ook wagens omgebouwd tot Moorse tempel en een Salonwagen, waarvan je op het eerste gezicht niet kon zien dat het ingepakte trams waren. Na de presentaties bij de remise reden de versierde tramwagens op de route van lijn 8, van het Plein naar het Kurhaus. Zo konden veel inwoners van Den Haag ze bewonderen. 

1909

Een jaar later waren er 21 versierde tramwagens. De directie van de HTM had iets nieuws bedacht. Niet alleen een jury, ook de inwoners van Den Haag mochten een prijs uitreiken. In de Haagsche Courant werd een bon afgedrukt, waarop iedereen kon invullen welke wagen de 1e, 2e of 3e prijs verdiende. Zo werd bepaald wie die publieksprijzen zou krijgen. Het weer werkte op deze Koninginnedag niet mee, het regende en er stond een vrij krachtige wind waardoor een aantal wagens schade opliepen. Maar de parade ging door en het Haagse publiek werd verrast door een meer dan levensgrote olifant. De makers van deze wagen kregen van de jury ook de eerste prijs. 

Verder waren onder meer nog te zien: de kinderwagen van de toekomst, een oudhollandse wafelbakkerij, een viaduct met een locomotief erop en een tram gewijd aan de landbouw. De Esperanto-beweging had de gelegenheid aangegrepen om reclame te maken voor hun wereldtaal. Er was nog een tram met een boodschap: De Nederlandse Christelijke Geheelonthouders Vereniging  riep met haar ‘Dageraadtram’ op tot bestrijding van drankmisbruik. Ook in 1909 reden de trams over de route van lijn 8. Er zijn filmopnamen van gemaakt die in Haagse bioscopen te zien waren. Of het filmmateriaal bewaard is gebleven, heb ik niet kunnen ontdekken. 

Na drie keer vond de HTM het welletjes. Het werd te duur om personeel én tramwagens 14 dagen vrij te maken om de trams te versieren.