Een nieuwe lente, een nieuw geluid

De lente staat symbool voor het opnieuw tot leven komen. De dagen worden langer en ’s avonds na het eten is het nog licht. Je kon als kind zelfs na het eten nog even buitenspelen, totdat je door je moeder naar binnen werd geroepen. Dit heeft ook te maken met de zomertijd die sinds 1977 is ingevoerd. Tijdens de twee wereldoorlogen was er overigens ook al sprake van een zomertijd. In de Eerste Wereldoorlog probeerde men op die manier het gebruik van kolen te verminderen en tijdens de Tweede Wereldoorlog gingen de klokken in Nederland en Duitsland op die manier gelijklopen. Het is de tijd van de lentekriebels, van de lammetjes in de wei en de sneeuwklokjes. Zo te zien gebeurt dit alles tegenwoordig eerder, gezien de veranderingen in het klimaat. Astronomisch gezien begint de lente nog steeds op 20 maart en het seizoen eindigt op 21 juni.

Onze Germaanse voorouders verjoegen in deze periode van het jaar door middel van rituelen de boze geesten van de winter en ze verwelkomden de goede geesten die nieuw leven brachten. Hoewel het niet helemaal zeker is, vermelden sommige bronnen dat de godin Ostara in de lente vereerd werd. De naam Ostara zou dan verband houden met het oosten. Op het noordelijk halfrond komt de zon immers uit het oosten op en die krijgen we na de winter als het goed is steeds meer te zien. Tijdens het offermaal ter ere van deze godin werden er vooral eieren gegeten. Eieren stonden symbool voor het nieuwe leven. De haas stond niet alleen symbool voor veranderingen omdat de kleur van zijn vacht tijdens de winter anders is dan tijdens de zomer, maar ook van de vruchtbaarheid omdat de vrouwelijke haas, de moer of voedster, per jaar wel drie tot vier maal jongen kan werpen. Ook was het gebruikelijk om met versierde takken van bomen die altijd groen blijven, zoals de den en de buxus, ter ere van de lentegodin Freya door de velden en dorpen te trekken. Ondanks dat deze verhalen een hoog mythisch gehalte hebben, zijn het wel interessante verhalen die de gebruiken die we nog steeds kennen voor een deel verklaren. Er wordt zelfs beweerd dat het carnaval uit deze rituelen is voortgekomen. Door het dragen van maskers en het maken van een hoop lawaai werden de boze wintergeesten verjaagd. 

Ook in de literatuur wordt de lente door de eeuwen heen omschreven als een tijd van vernieuwing en misschien wel van een nieuwe liefde. De bekende dichter Herman Gorter (1864-1927) heeft in dit verband het beroemde gedicht Mei geschreven. Het gaat hier om een lang gedicht van wel 4381 versregels dat in 1889 uitgegeven is. De vier eerste regels zijn:

Een nieuwe lente en een nieuw geluid:
Ik wil dat dit lied klinkt als het gefluit,
Dat ik vaak hoorde voor een zomernacht
In een oud stadje, langs de watergracht –

Een tijdgenote van hem, Henriëtte Roland Holst van der Schalk (1869-1952), begint een van haar gedichten als volgt: Te lopen in het jonge lentelicht, dat nu elke dag langer openbloeit… Ik ben op zoek gegaan naar een lentegedicht dat geschreven is door een dichter of dichteres die in onze stad gewoond heeft en dat was geen eenvoudige zaak. Ik vond tenslotte een dichteres die zowel in Den Haag als in Scheveningen gewoond heeft en zij schreef het geestige gedicht Huilen in de wei. Daar moet ik het dan maar mee doen want ik vind wel dat er enig verband met Den Haag moet zijn, wil een artikel een plaatsje in deze krant krijgen. In De Haagse Tijden van 1 juni 2021 staat het artikel De tijd van elfjes is voorbij. Hierin wordt verteld dat Annie M. G. Schmidt (1911-1995) zowel in de Van Speijkstraat als op het adres Zeekant 46 gewoond heeft. Het gedicht Huilen in de wei staat onder andere in de verzamelbundel Ziezo. Het wordt bovendien gezongen door het kinderkoor Kom Maar Op. De verzamelbundel Ziezo heeft als ondertitel ‘De 347 kinderversjes’. Hoewel Annie dit gedicht voor kinderen geschreven heeft, past het wel degelijk binnen de traditie van het schrijven van lentegedichten. Ook in de literatuur komt in vrijwel alle gedichten die de lente als onderwerp hebben de vergankelijkheid ter sprake. Zo komt het vreugdevolle van een nieuwe start nog beter tot zijn recht. En wie van u kent niet het prettige gevoel dat ook bij een potje huilen kan horen, of dat nu in de lente is of in een ander seizoen. De uitdrukking: ‘Een echte vent huilt niet’, is inmiddels wel achterhaald. Overigens is het wel zo dat alleen mensen om emotionele redenen kunnen huilen. Kennelijk maakt Annie hier gebruik van haar dichterlijke vrijheid.