Het einde van het Droste-tijdperk

De inkt was nog niet droog van mijn artikel over de Haagse hopjes die ter ziele waren, toen mij het bericht bereikte dat ook het einde van het wereldberoemde merk Droste in zicht was. Het merk heeft een rijke geschiedenis en wordt nog steeds geassocieerd met kwaliteit en traditie in de Nederlandse chocoladeproductie.

Die herinnering bracht me terug naar de vele chocolademerken die er in de vorige eeuw waren. Denk naast Droste aan Ringers, Van Houten, Benschop, Driessen, Tjoklat en Kwatta. Veel merken hadden automaten aan de muur waar een reep kon worden getrokken. In de huidige tijd zouden deze automaten kansloos zijn en binnen een dag worden leeggeroofd. Ik herinner me nog de tv-serie De lachende scheerkwast op de VPRO, een creatie van Wim T. Schippers, waar sommige acteurs namen van chocolade-merken hadden. De cafetaria van Boy Bensdorp (Rob van Houten) is mij daarbij het meeste bijgebleven, naast Waldo van Dungen en Mies de Heer.

Terug naar het Droste-effect, want ook deze naam kan binnenkort in de geschiedenisboeken worden bijgeschreven… De merknaam Droste ontstond in 1863 te Haarlem waar
banketbakker en patissier Gerard Johannes Droste een winkel beheerde van waaruit hij chocoladepastilles verkocht. In 1890 opende hij wegens groot succes een fabriek in Haarlem aan de Spaarne, zodat de grondstoffen voor zijn producten per boot konden worden aangeleverd. Al in 1893 was Droste sponsor van de in 1925 overleden bekende wereldkampioen schaatsen, Jaap Eden (in 1961 is de Jaap Edenhal naar hem vernoemd). Droste bracht in dat jaar met toestemming van Jaap de Jaap Eden sporttabletten op de markt.

Vanaf 1900 verscheen de bekende verpleegster op de blikjes van Droste cacao. Dit Droste-effect (een term volgens de overlevering bedacht door Nico Scheepmaker) is het effect van een beeld dat oneindig terugkeert. Zo houdt de verpleegster op het blik een dienblad vast met daarop hetzelfde blik met afbeelding van dienblad en cacaoblik. En zo verder… De keuze voor een verpleegster op het blik was de achterliggende gedachte van de heilzame werking van cacao. De verpleegster werd afgebeeld met een rood kruis op haar linkerarm. Dit viel niet in goede aarde bij het Rode Kruis! De afbeelding gaf het idee dat chocolade goed voor de gezondheid was en dat het personeel van het Rode Kruis zich de hele dag bezighield met warme chocolademelk serveren. Ze spanden een rechtszaak aan tegen Droste die ze wonnen. Vanaf 1913 verdween het kruisje van de verpleegstersarm, waarna dergelijke blikjes een verzamelaarsobject werden. Ook een ijzersterk logo was het Droste-mannetje, waarbij zijn lichaam een Droste pastille was!

Naast het produceren van cacao in de inmiddels bij verzamelaars geliefde blikken werden er ook andere producten gemaakt, zoals chocoladerepen en nougatines. Geliefd maar duur in vergelijking met andere merken waren de chocoladeletters van Droste, de laatste tijd uitgebreid met smaken als karamelzeezout (de bekende Dubai-chocolade met pistache heeft Droste niet meer gehaald). Ook voor de nougatines werd een mooi blik ontworpen, voornamelijk in de kleuren groen en oranje, en uitgebracht rond 1920.

Voor reclame-uitingen op winkelpanden ontwierp Droste een aantal fraaie glasplaten. Hiervan is de mintgroene uitvoering de meest bekende. Deze borden sierden meestal de gevels van brood- en banketzaken.

De jaren zestig zijn topjaren voor Droste. In 1964 krijgen ze het predicaat ‘koninklijke’, waarna het bedrijf doorgaat als Koninklijke Droste Fabrieken NV. In 1970 wordt Ringers overgenomen en een jaar later ondergaat Rademakers hopjes hetzelfde lot.

In 1975 wordt Droste zelf overgenomen, nu door Van Nelle, die het bedrijf in twee jaar doorverkoopt aan een Amerikaans concern. Hiermede verspeelt het bedrijf zijn koninklijke titel. Dat duurt niet lang want Droste wordt overgenomen door suikerfabriek CSM. Het blijft een kat- en muisspel want CSM verkoopt Droste weer aan het Duitse Hosta. De laatste overname betrof Pauwels, de fabrikant van de koetjesrepen (een product dat een belediging is voor de echte chocolade-liefhebber. Een dun reepje van cacao-fantasie, dus geen chocolade). De koetjesreep was mijn verjaardagscadeautje in de jaren zestig van mijn tante Francien. Omdat het reepje blijkbaar lang in haar tas had gezeten, werd het ontbreken van een chocolade-smaak hier gecompenseerd door een misselijkmakende eau de Colognesmaak.

Door gebrek aan vernieuwing komt Droste in zwaar weer. De Amerikaanse producten van onder andere Mars en Milky Way waren al stevige concurrenten, maar Tony Chocolony deed daar nog een schepje bovenop. Nadat de overname door Pauwels mislukt, verliezen de Nederlandse medewerkers hun baan. Op 4 februari van dit jaar wordt het faillissement van Droste uitgesproken.

De mooie blikjes leven voort, soms in vitrinekasten maar ook vaak als opbergmateriaal voor schroeven, moertjes of knopen.