Toen Huis ten Bosch nog toegankelijk was

Koning Willem Alexander en zijn gezin wonen er tegenwoordig: paleis Huis ten Bosch. Opgeknapt voor 63 miljoen euro, terwijl de oorspronkelijk ingeschatte kosten 35 miljoen beliepen. Koninklijke prijzen. De koning kende het paleis, gelegen in het noorden van het Haagse Bos, ingeklemd tussen Bezuidenhoutseweg en Leidsestraatweg, uit zijn jeugd. Zijn moeder, koningin Beatrix, trok er in 1981 in met haar gezin. Ze bleef er tot begin 2014 wonen. Het paleis was destijds al veranderd in een vesting. Dat was onder koningin Juliana wel anders. Maar ja, die woonde er ook niet. Ze gebruikte het paleis alleen als ze eens in Den Haag moest zijn.

Destijds stonden de hekken aan de Bezuidenhoutseweg en de Leidsestraatweg nog gewoon open. Het paleisterrein vormde de fietsroute door het Haagse bos. Bij de twee poorten stonden weliswaar houten huisjes voor paleiswachten, maar die waren zelden of nooit bezet. En als er al een diender stond, zwaaide die vriendelijk of had een mondelinge groet paraat voor elke voorbijganger. Of ze bewapend waren, weet ik niet eens meer.

Het fietspad door het Haagse bos dat nu vanaf de Bezuidenhoutsweweg richting Leidsestraatweg loopt, was er nog niet. Het was een voetpad bestaande uit gemalen schelpen, te bereiken via een houten wit hek, direct naast de poort van het paleis aan de Bezuidenhoutseweg. Heel wat anders dan de rode, meters brede asfaltstrook die nu door het natuurgebied loopt.

Zelfs als koningin Juliana in het paleis resideerde, bleven de hekken open. En zo kon het gebeuren dat ondergetekende en een vriendje plots ‘s avonds op tv verschenen. Gehuld in korte broek, kniekousen en met een voetbal onder de arm geklemd. We schrijven 1963. De formatie van het kabinet-Marijnen. Hare Majesteit ontving de betrokken personen voor beraad op Huis ten Bosch. Wij waren aan het voetballen op het net aangelegde veld aan de Vlaskamp. Om wat voor reden dan ook besloten we bij het paleis te gaan kijken. En zo stonden we korte tijd later onder aan de bordestrap van Huis ten Bosch. Van politiek of een formatie van een kabinet wisten wij als jongens van acht of negen jaar oud uiteraard niets. Ter plekke was echter een tv-ploeg aanwezig. Die vonden het ‘plaatje’ van twee belhamels met een voetbal die eens kwamen kijken bij de grote politiek kennelijk zo aantrekkelijk dat er van ons opnamen werden gemaakt. Zo kon ‘s avonds in het journaal heel Nederland in zwart-wit beelden kennismaken met twee jochies die belangstelling hadden in de nationale politiek.

Huis ten Bosch was destijds ook met de auto van twee kanten te benaderen. Koningin Juliana koos met haar AA-auto vaak de route over de Leidsestraatweg. Die was anoniemer en sneller dan de Bezuidenhoutseweg. De kruisingen met de Laan van Nieuw Oost-Indië en Boslaan (de Utrechtsebaan was er nog niet) waren makkelijk te nemen. En via de Boorlaan was men zo bij Paleis Lange Voorhout, haar formele werkpaleis. De AA-auto – een Amerikaanse slee – werd bij Huis ten Bosch gewoon naast de trap geparkeerd. Dezelfde route, via de Leidsestraatweg, werd overigens ook gebruikt als bezoekers van het paleis gebruikmaakten van een koets.

Zelf ben ik ooit als jongen in Huis ten Bosch geweest. Op een dag waarop de deuren open stonden, liep ik brutaal de trap op om korte tijd later tegenover wandvullende schilderijen te staan. Later bleek dat ik in de Oranjezaal was beland tezamen met een gezelschap dat kennelijk een rondleiding kreeg. De voortuin van het paleis heb ik, als dertienjarige, geheel ongestoord gebruikt voor het maken van foto’s van mijn ouders die 25 jaar waren getrouwd. Met de voortuin bedoel ik het groen dat rondom het voorplein van het paleis ligt. Rozenstruiken en een zonnewijzer vormden het decor voor mijn kiekjes. En natuurlijk het paleis.

Uit mijn jonge jaren herinner ik mij ook nog de veelvuldige starts en landingen van helikopters op het voorplein van Huis ten Bosch. Met name Prins Bernhard maakte regelmatig gebruik van dit vervoermiddel. Type Alouette 3, als ik mij niet vergis. Bij een bezoek aan landgoed De Zwaluwenberg in Hilversum bleek dat de prins, als inspecteur-generaal der Krijgsmacht, daar een gewoonte van maakte. Tussen Paleis Soestdijk en De Zwaluwenberg (waar zijn staf zat) reisde hij ook per helikopter. Een afstand van tien kilometer. En ook bij De Zwaluwenberg gebruikte hij het voorterrein (een gazon) als start- en landingsplaats.

Hoe dan ook, de tijden zijn veranderd. Paleis Huis ten Bosch is een vesting geworden. De monumentale hekken zijn al lang gesloten. Pollers komen uit het wegdek. Dubbele hekwerken zijn aangebracht. De fietsroute is verlegd naar het Haagse bos. De grasstrook vanaf waar je uit het bos op het voorplein van het paleis kon gluren, is verdwenen. Autoverkeer op de Leidsestraatweg is verboden; het voetpad langs de sloot voert niet meer naar de paleispoort. En de kleine kwekerij die aan de kant van de Leidsestraatweg lag, is ontmanteld. Alleen een ondergrondse bunker uit de Tweede Wereldoorlog bleef daar vlakbij onaangeroerd. Te veel werk kennelijk.

In de sloten rondom het paleis zijn metershoge hekken verschenen, inclusief stroomdraad en bewegingssensoren. De ingangen van het terrein zijn uitgerust met camera’s. Heel veel camera’s. Voor permanente bewaking van minstens twee man per poort is ook gezorgd. Veiligheid, weet u wel. Wat veiligheid betreft: ook vroeger al werd er ‘in geval van nood’ voor gezorgd. Zo werd ik ooit eens bij een demonstratie op de Leidsestraatweg nabij de toegangspoort van het paleis weggeschopt en geslagen door speciaal uit het noorden (Gronings accent) ‘ingevlogen’ politiemensen. Maar ja, we scandeerden dan ook ‘Johnson moordenaar’ naar aanleiding van de Amerikaanse oorlogsacties in Vietnam... En meneer Johnson werd wel beschouwd als bevriend staatshoofd. Dus dat kon natuurlijk helemaal niet wat wij daar riepen. Andere tijd en een ander verhaal.