Haagse deelnemers aan de Olympische Spelen

Zo vlak voor het begin van de Olympische Spelen 2021 (eigenlijk 2020) in Japan is het wel aardig om eens stil te staan bij de vraag welke bekende sporters in vorige edities afkomstig (of grotendeels woonachtig) waren in Den Haag. Het is tenslotte best interessant om, al is het maar bij benadering, vast te stellen hoe ‘Olympisch’ onze stad eigenlijk was.

Ik durf meteen te stellen dat de bekendste Haagse Olympische sporter vrijwel zeker Erica Terpstra is. Heel toevallig bezocht ze dezelfde middelbare school als ik, het Grotius Lyceum, waar ze (een jaar ouder dan ik) het Gymnasium afrondde. Tijdens haar schooltijd was ze al een bekende zwemster, die overigens al tijdens haar schooltijd nadrukkelijk ‘aanwezig’ was. Het mocht eigenlijk geen echte verbazing wekken dat Erica later via de politiek (kamerlid en VVD-staatssecretaris) nog veel bekender werd dan in haar sportieve loopbaan, waarin ze toch ook aardige prestaties neerzette: begin jaren zestig was Terpstra een in Nederland gerenommeerd zwemster, gespecialiseerd in de 100 meter vrije slag. Ze deed tweemaal mee aan de Olympische Spelen, in Rome (1960) en in Tokio (1964). Bij haar laatste Olympische optreden won Terpstra, lid van zwemvereniging HZ&PC uit Den Haag, de zilveren medaille op 4x100 meter wisselslag en de brons op de 4x100 meter vrije slag. Veel later liep ik haar tegen het lijf toen zij als staatssecretaris van sport de kampioensbeker mocht uitreiken aan het Haagse Die Haghe, dat landskampioen zaalkorfbal werd in AHOY, waar ik acteerde als verslaggever van NOS Langs de Lijn en ook de sponsor van de finale (ex-KPN Autolease) vertegenwoordigde.

Ik kan niet volledig zijn met de opsomming van Haagse Olympische deelnemers, dat zou een complete editie van De Haagse Tijden vragen. Maar wie kent Jan van der Wiel, Hagenaar, maar geboren in Breda, die de schermsport vertegenwoordigde? Hij nam deel aan de OS van 1920, 1924 en 1928 (in Amsterdam!) en won een bronzen medaille op het onderdeel sabel. En wie herinnert zich nog Hendrik Jan Peter baron van Asbeck, voormalig Nederlands hockeyer? Telg uit het geslacht van Asbeck en zoon van Hendrik Jan baron van Asbeck, die particulier secretaris van prinses Beatrix en prins Claus was. Van Asbeck, de hockeyspeler, speelde achttien interlands voor het Nederlands team (hij was speler van het super Haagse Klein Zwitserland), nam deel aan de OS in Los Angeles van 1984 en werd daar met zijn team zesde. In hockeyverband zijn de namen van de hockeyfamilie Kruize wellicht bekender: Roepie Kruize was zelf hockeyinternational en vader van maar liefst vier talenten: Hans Tjebbe, Jan Hidde, Ties en zus Elske. Het gezin woonde aan de Dovenetelweg (dat weet ik bij toeval, omdat een van mijn zussen daar als stagiaire/kindermeisje acteerde). Hans Tjebbe nam twee keer deel aan de OS In Montreal (1976) en in Los Angeles (1984). Hij was een ploeggenoot van Van Asbeck.

Harro Ran was waterpolospeler en nam deel aan de OS, in Rome van 1960. Helaas was daar een achtste plaats het op dat moment hoogst haalbare. Hij speelde in de competitie in het beroemde Haagse ZIAN. Karel Hardeman (1914–2010) was een roeier, nam één keer deel aan de OS in 1936 in Berlijn. Hij deed mee aan de zogenoemde ‘twee met stuurman’, kwalificeerde zich voor de halve finale, maar werd daar uitgeschakeld met een derde tijd. Hij was lid van de beroemde Leidse roeivereniging Njord en werd later huisarts in Den Haag. Ook Hans Maier (1916–2018) nam als waterpolospeler deel aan de spelen in Berlijn in 1936 - overigens het propagandaproject van Hitler.

Ingrid Imelda Wolf werd in 1987 met het Nederlands team Europees kampioen en in 1990 wereldkampioen. Op de OS van 1988 deed ze ook mee, maar toen werd haar team ‘slechts’ zesde. Wie heeft er ooit gehoord van Reinier Bertus Beeuwkes (1884-1963)? Hij was de allereerste keeper van het Nederlands voetbalelftal. Hij speelde bij Quick (Haagser kan haast niet) en later bij DFC. Beeuwkes speelde zijn eerste interland (de eerste officiële interland van het Nederlands elftal) op 30 april 1905 in Antwerpen tegen België, die met 4-1 gewonnen werd. In 1908 werd voor het eerst voetbal gespeeld op de OS in Londen. Omdat Hongarije en Bohemen hun teams te elfder ure hadden teruggetrokken kwam Nederland tot de halve finale zonder te spelen. In die halve finale werd kansloos met 4-0 van de latere winnaar Engeland verloren, waarna Nederland met 2-0 tegen Zweden alsnog brons won. Hoezo andere tijden? Een Olympische ‘veelvraat’ was George van Rossem, die als schermer in 1906, 1908, 1912 en 1920 aan de OS deelnam. Hij won in 1906 een bronzen en een zilveren medaille en in 1912 twee bronzen medailles. Na zijn loopbaan was hij actief als sportbestuurder.

Ik kan onmogelijk volledig zijn met het opsommen van alle Haagse deelnemers aan de Olympische Spelen. Maar een bijzondere naam was toch nog Tinus Osendarp (uit Rijswijk), die op de OS van 1936 in Berlijn zowel op de 100 als de 200 meter derde werd achter de onnavolgbare Jesse Owens. Hij werd in Nederland als “snelste blanke” van het toernooi als een held ingehaald. Maar er zit nog een bijzondere ‘kant’ aan deze Osendarp: hij verloor tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn baan bij KLM, ging werken bij de Haagse politie en werd in 1941 lid van de NSB. Later trad hij zelfs toe tot de Germaanse SS en de Sicherheitsdienst. In 1944 kwam hij bij het beruchte Commando Leemhuis in Den Haag en was hij betrokken bij de arrestatie van tientallen verzetsmensen.

Helaas won Joop Zalm (1897-1969) op de OS in 1928 in Amsterdam geen medailles, maar scoorde wel totaal 285 kg (92,5 drukken; 85 kg trekken; 107,5 kg stoten) en eindigde daarmee op de negende plaats. Laten we overigens Bart Veldkamp niet onvermeld laten. Ik was er nog als supporter bij toen hij op het kruispunt Frederik Hendrik-laan/Willem de Zwijgerlaan massaal gehuldigd werd voor zijn Olympische titel op de Winterspelen in 1992 in Albertville, waar hij met slechts 2,4 seconden op de 10 km de Noor Johann Olav Koss voorbleef. Het was nog heel lang feest op ‘de Fred’, waar immers ook de wasserette/stomerij van de familie Veldkamp gehuisvest was.