Toen roken nog mocht

Onlangs zat ik wat oude foto´s door te nemen uit mijn kantoortijd en zag mijzelf weer, pijprokend achter mijn bureau zitten, terwijl mijn chef een verse sigaar opstak. In een herhaling van Bananasplit op tv zag ik een rokende klant in een slagerij op zijn bestelling wachten. En ik herinnerde mij nog een etentje bij restaurant Croonesteyn, waar de eigenaar mij bij het dessert een heerlijke sigaar aanbood. Maar ook mijn huisarts, de Haagse dokter Thomson, stak een lekker sigaretje op tijdens het spreekuur. En mijn tante en pianolerares Gusta zat met een sigaretje in de mondhoek achter het klavier. Op oude schilderijen zijn nog veel pijprokers aan te treffen, alsmede in oude films. Ook het koninklijk huis deed mee: Prins Bernhard met zijn onafscheidelijke pijp en Juliana met een filtersigaret.

Op verjaardagen stonden de sigaretten in een glas op de salontafel met daarnaast een standaard met luciferdoosje erin. En vader rookte Lexington of Chief Wip. Het lijkt een eeuw geleden en nu gaat de discussie of we al dan niet op een buitenterras mogen blijven roken. De rookkamer van mijn vaste kroeg is inmiddels ook verboden gebied.

Hoe anders was dat in de vorige eeuw… Wanneer je een sigarenwinkel betrad, werd je getrakteerd op tientallen reclame-uitingen zoals lichtbakken, emaillen reclameborden, asbakken op de toonbank, een rookhoek en een uitstalling van alle merken rookwaar. Toen ik afgelopen week naar mijn vaste sigarenleverancier Van den Arend aan de Goeverneurlaan ging, bleken de sigaren achter gesloten deuren te verblijven om de bezoekers van het aanpalende postagentschap niet in de verleiding te brengen of te frustreren.

Je kunt je de slogan van vroeger ‘een tevreden roker is geen onruststoker’ dan nu ook niet meer voorstellen. Ik kan mij nog een zogenaamde servicebioscoop herinneren, ik meen in Delft, waar nog gerookt mocht worden toen het al nergens meer mocht. Door het drukken op een bel naast je stoel werd er een consumptie gebracht.

De NS kende ook speciale rookcoupés in hun treinstellen. Als je door zo’n wagon heen liep om een plekje te zoeken in een rookvrij gedeelte hield je de adem tussen de twee verbindende balkons in tot je weer vrijuit kon ademhalen. Soms was er alleen nog plek in een rookcoupé en moesten de kleren thuis op de wind worden gehangen. De armleuningen waren hiertoe voorzien van ingebouwde asbakken of de asbakken zaten tegen de kopwanden gemonteerd. Pas per 1 januari 2004 werd het roken in de treinen verboden en werden de asbakklepjes dichtgelast. Inmiddels zijn de treinen met deze voormalige asbakken bij NS vervangen door moderner materieel.

Op het openbaar vervoer (de Haagse tram en bus) werd flink reclame gemaakt voor rookwaar. Dit gebeurde met prachtige emaillen reclameborden van de firma Langcat, die net zo lang meegingen als het robuuste bus- en trammaterieel uit die tijd. Denk hierbij aan Willem II, Lexington en van Nelle.

Naast de prachtige, artistieke ontwerpen van reclameborden waren ook de (metalen) sigarendoosjes van een uitzonderlijke schoonheid. Veel van deze doosjes worden heden ten dage nog gebruikt voor het opbergen van allerlei snuisterijen, zoals schroefjes, moertjes, paperclips en knopen.

De tabaksindustrie timmerde goed aan de weg met hun creatieve ontwerpers. Luciferdoosjes werden voorzien van de mooiste afbeeldingen, zoals automodellen, boten en vliegtuigen, waardoor ze een gewild verzamelobject werden. Hetzelfde gold voor de verzamelaars van sigarenbandjes. Mijn ome Freek spaarde ze voor mij en soms kwam er uit zo’n houten kist van Elizabeth Bas of Hofnar een extra grote voor mijn plakboek. Maar ook producenten haakten in op het succes door hun klanten relatiegeschenken te geven in de vorm van asbakken, aanstekers of kokers met hun reclame erop.

Maar uiteindelijk heeft de waarheid de romantiek van het roken ingehaald: ziekten veroorzaakt door roken als kanker, hart- en vaatziekten, dichtslibben van aderen en ziekten van de luchtwegen, naast de gele nicotinevingers en tanden en slechte adem zorgden ervoor dat roken in een kwaad daglicht kwam te staan. De populariteit van roken nam dan ook hand over hand af en het verbod om te roken in openbare ruimten nam snel toe. Vervolgens verdwenen ook alle reclame-uitingen uit het zicht, zelfs uit de tabakswinkels. In de supermarkten verplaatste de uitstalling van rookwaar naar achter gesloten luiken en de emaillen reclameborden kwamen in het bezit van verzamelaars. De roker staat tegenwoordig buiten achter de kroeg of eethuis met gebogen schouders in een stil hoekje te roken en bij de ziekenhuizen zie je hier en daar nog een ernstig zieke patiënt met een standaard met daaraan zijn infuus of zuurstoffles zijn laatste adem uitblazen.

Tijd voor mijn borrel… zo lang dat nog mag!