Kunst wedijvert met de natuur

Over de SWEM, het in 1970 opgerichte werkbureau voor langharig werkschuw tuig zoals het in die tijd omschreven werd, zijn al enkele artikelen in de Oud Hagenaar verschenen. De Stichting Werkgroep Experimentele Maatschappij was gehuisvest in een pand op het adres Bezuidenhoutseweg 106. Aan de achterkant bevindt zich een vrij lange tuin en aan het einde hiervan tegen de rand van het Haagse Bos staat een groot huis. Tijdens een van de vele bestuursvergaderingen van het stichtingsbestuur vertelde een bestuurslid dat dit pand leegstond, maar dat er nog wel enkele schilderijen achtergelaten waren. Nieuwsgierig geworden gingen de andere bestuursleden er ook een kijkje nemen en er werd ter plaatse besloten dat die schilderijen onder elkaar verdeeld zouden worden, en zo geschiedde. De volgende dag bleek echter dat ze van een galeriehouder waren en dat ze dan ook teruggegeven moesten worden. Of alle schilderijen teruggegeven zijn, weet ik niet. Wel weet ik dat de voorzitter zijn meegenomen deel teruggegeven heeft en als dank hiervoor kreeg hij een kunstwerk waarop onder andere een egel staat, gemaakt door Frans de Haas.

Frans de Haas

Frans is in de maand april van het jaar 1934 in Arnhem geboren. Toen hij drie jaar oud was, verhuisden zijn ouders naar Voorburg en zeven jaar later gingen ze in Den Haag wonen. Zijn vader was eigenaar van een fotowinkel. Frans heeft zowel op de Koninklijke Academie voor Beeldende Kunsten als op de Vrije Academie les gehad, onder andere van Paul Citroen. Op 3 augustus 1959 is hij getrouwd met Els Janssens. Ze hebben samen op het adres Wormerveerstraat 230 gewoond en later in de Danckertstraat op nummer 33. In 1977 hebben ze Den Haag verlaten en zijn ze in Oegstgeest gaan wonen, en hierna zijn ze nog enkele malen verhuisd. Frans is in de maand juli van het jaar 2007 overleden. 

Elisabeth Theresia Maria Janssens

Els zoals ze genoemd werd, is op 6 juli 1937 in Den Haag geboren. Haar vader was bankier. Ze had drie zusjes en een broer. Het gezin woonde op het adres Nassau Dillenburgstraat 12. Ze ging naar de Paschalisschool in de Bisschopstraat en vervolgens naar een meisjesinternaat in Vught, waar ze haar MMS diploma haalde. In 1958 slaagde ze voor het diploma ziekenverpleging in het St. Joannes Deo ziekenhuis dat nu het Westeindeziekenhuis heet. Van jongs af aan had ze al besloten dat ze met een kunstenaar wilde trouwen en daarom was ze vaak in de Kunstkring te vinden. Hier ontmoette ze Frans de Haas. Ze kregen een zoon en een dochter. Bij toeval kreeg Els te horen dat er een vacature voor een leerkracht Handvaardigheid was op de Mytylschool. De Haagse Mytylschool die in 1960 van start is gegaan, was in die tijd nog gevestigd in Rijswijk bij de Van Vredenburgweg. In 1993 is deze school die de naam De Piramide kreeg, verhuisd naar de Melis Stokelaan. Ondanks het feit dat ze geen opleiding voor dit vak gevolgd had, werd Els toch aangenomen en ze heeft hier ruim twaalf jaar gewerkt. 

Frans de Haas, een veelzijdig kunstenaar

Naast het vervaardigen van olieverfschilderijen en aquarellen was Frans vooral gespecialiseerd in het maken van houtsneden, kleurenlino’s, collages en lithografisch werk. Daarnaast gaf hij schilder- en tekenles, onder andere bij de Stichting Rozenburg waar hij tekentherapie gaf. Van 1965 tot 1992 was hij docent op de Volkshogeschool in Oegstgeest en in Leiden bij Ars Aemula Naturae. Deze kunstenaarsvereniging, Kunst wedijvert met de Natuur, is de oudste ontmoetingsplaats van kunstenaars in ons land en is in 1694 opgericht door een tweetal Leidse kunstschilders. Een van zijn leerlingen heeft een kleine tien jaar na het overlijden van Frans het artikel Herinneringen aan Frans de Haas, kunstenaar gepubliceerd. Hierin komt naar voren dat Frans een meer dan gemiddelde belangstelling voor biologie had en dat hij dan ook graag vogels tekende. Als tekendocent ging hij uit van de mogelijkheden van de leerlingen en dat is een eigenschap die je van een goede leraar mag verwachten. Hoewel hij graag tekende en schilderde, vond hij het schrijven van een tekst minstens zo belangrijk. Hij was dan ook kunstrecensent bij Het Vrije Volk in Rotterdam. In een artikel dat ik op internet vond, wordt hij omschreven als: “Een veelzijdig kunstenaar behept met een groot vermogen en talent om zijn gevoelens tot uiting te brengen met het penseel.” 

Naïeve kunst

Deze vorm van kunst wordt omschreven als: “Soms kinderlijk aandoende manier waarop het onderwerp wordt uitgebeeld”. Els rekent zichzelf ook tot deze groep van kunstenaars. In een kritiek over haar werk las ik: “Wat heel aardig is, is het schilderwerk van Els de Haas, die plezier heeft in kinderen en hun hele rommeltje met katten erbij”. Haar werk wordt wel vergeleken met het werk van de bekende Haagse kunstenaar Herman Berserik. Frans en Els hebben ook vaak samen geëxposeerd. In Het Vrije Volk van 5 mei 1971 staat: “Een bekend Haags paar gaat z’n werk exposeren in kunstzaal Heuff, Hoflaan 7 in Wassenaar. Els de Haas toont daar haar schilderijen, Frans de Haas zijn schilderijen en lino’s”. 

Ik heb Els onlangs opgezocht in haar huis in de Bomen- en Bloemenbuurt. We zijn van dezelfde leeftijd en hebben herinneringen opgehaald van lang geleden. Frans en ik hebben in dezelfde tijd op de Vrije Academie gezeten ‘een kunstzinnige vrijhaven in de Hofstad’ die op dat moment in de De Gheijnstraat gehuisvest was. Naast de in het begin van dit artikel genoemde egel heb ik nu nog enkele kunstwerken van Frans in mijn bezit en zo ziet u waar het schrijven van zo’n artikel toe kan leiden.