De kledingzaken van weleer

Kortgeleden stuurde lezer Piet Barendse mij via de redactie van De Haagse Tijden een foto van een oude kleerhanger van een kleding-magazijn in Den Haag. Zelf heb ik ook nog een paar soortgelijke kleerhangers uit Den Haag die nog van mijn ouders afkomstig zijn. Voor mij aanleiding voor het schrijven van een nieuw artikel!

Mijn herinneringen gingen terug naar een paar jaar geleden toen een goede vriend mij vroeg of ik met hem mee wilde gaan naar de Bijenkorf in Den Haag, waar hij een trouwpak wilde aanschaffen. Ik was daar na mijn vertrek uit Den Haag nooit meer geweest. Na een heerlijk kopje koffie met gebak in de chique lunchroom togen we naar de verdieping ‘herenkleding’. Hier was ik er getuige van dat mijn vriend op uitstekende wijze door een soort heer Humphries uit de tv-serie Wordt u al geholpen? op professionele en ouderwetse manier aan een schitterend pak werd geholpen. Maar daar bleef het niet bij. De door de wol geverfde verkoper, met meetlint om de nek, adviseerde ook nog de aanschaf van een bijbehorende stropdas, overhemd en riem voor de pantalon. Daar deze te lange pijpen had werd de inside leg nog even opgemeten en kon het pak naar de kleermaker.

Ik wist niet dat dit in deze eeuw nog bestond en was hoogst verbaasd. Zelf koop ik mijn kleding bij C&A in Zoetermeer, waar de aankoopondersteuning zich meestal beperkt tot een vriendelijk knikje van het superjonge personeel en ik het gekozen product na passen afreken aan de centrale kassa. Uiteraard pas na goedkeuring van de mij begeleidende echtgenote. Overigens is dit geen verwijt aan C&A want deze werkwijze bevalt mij prima.

Dat deed mij weer denken aan het C&A van vroeger. De ruime winkels hadden voor de kinderen een groot zwart ‘Palomino’ paard in de winkel staan en tijdens het wachten op je ouders kon je daar voor een klein muntstuk een ritje op maken. Van een latere tijd herinner ik mij nog dat er voor de kleedkamer met een bord was aangegeven hoeveel stukken maximaal mee de paskamer in mochten en een lieftallige dame gaf je een kaart mee met het aantal meegenomen stukken. Als je dan net in je ondergoed stond, kwam er altijd wel iemand vragen of alles paste. Dat is niet meer. Met de passende kleding onder de arm ging je vervolgens afrekenen.

Boven de kassa’s bevond zich een ingewikkeld buizenstelsel waaruit het constante geluid van een stofzuiger te horen was. Het papiergeld of betaal-cheque werd in een soort capsule gedaan, waarna deze in de buis werd gelanceerd richting de boekhouding elders in het gebouw. Dan begon het wachten. Na verloop van tijd zwol het geluid in de buis weer aan en eindigde het boemeltreintje met een klap voor het eindstation, waarna de capsule werd geopend om het wisselgeld en kassabon eruit te halen en aan de klant te geven. Als kind was ik zeer geïntrigeerd door deze wijze van betalen, waar C&A volgens mij patent op had, en ook nu nog een uitstekend systeem zou zijn om winkelberovingen tegen te gaan.

Den Haag heeft overigens een rijke historie aan kledingzaken of magazijnen, zoals ze vaak werden genoemd. Denk aan klinkende namen als Gerzon, Gazan, House of England, au bon Marche en Maison de Bonneterie. Maar ook de voordelige ketens als Brons, Etam, HIJ en Slot met meerdere filialen. Lopend door de Haagse Venestraat is op de panden 36-48 nog de gevel van Gerzon te vinden, hoewel deze kledingzaak dit pand na een faillissement al in 1973 verliet. Deze winkel werd geopend in 1904 nadat Gerzon de eeuw ervoor al een stoffenzaak was gestart in Amsterdam.

Gerzon was geen zaak waar je even binnenliep voor een paar voordelige sokken. Naar het van oorsprong Joodse bedrijf ging je voor een nette jas, een mooi colbert of een mooie jurk. In de jaren zestig haakte de gegoede doelgroep steeds meer af en moest het roer om. In 1963 kwam er een nieuwe directie met de taak zich meer en meer te gaan richten op het jongere publiek. Dat lukte echter niet en in 1973 werd het faillissement afgeroepen. Na een volledige uitverkoop werden de filialen gesloten. Het kantoorpand in Rotterdam is echter nog in gebruik gebleven door een andere eigenaar, tot in 1992 sloop volgde. 

Den Haag heeft vele kledingzaken gekend, zowel heren- en dames- als ook kinder-kleding. Zie ook bijgaande twee advertenties van De Duif en De Gunst uit de vorige eeuw: Ook een bekende naam in Den Haag was Gazan. Van 1934 tot 1976 was dit bedrijf gevestigd aan de Haagse Waldorp-straat. In 1970 kreeg ik daar van mijn ouders mijn eerste kostuum, bedoeld voor de uitvaart van mijn opa van moeders kant. Dat pak vond zijn Waterloo in 1979 toen de pantalon tijdens een sollicitatie bij de Detam volledig uitscheurde. Ik kreeg de baan overigens wel, onder voorwaarde dat ik het pak nooit meer zou dragen.

Net als Gerzon had Gazan zijn oorsprong in Amsterdam, waar de Joodse koopman Joseph Gazan al in 1880 een kledingzaak opende, later gevolgd door een kledingatelier in eigen beheer. De grote fabriek richtte zich op goedkope confectiekleding voor heren en jongens. In 1934 verhuisde het bedrijf van Amsterdam naar Den Haag in het Laakhavengebied aan de Waldorpstraat. Vanaf 1965 besloot Gazan vanuit dit pand ook direct
aan particulieren te gaan leveren. Ik herinner me nog de grote, wat kale hal met rekken vol heren- en kinderkleding, waar ik uiteindelijk slaagde voor mijn eerste pak. Later kwamen er overal winkels van Gazan. Gazan bleek zeer succesvol en opende meerdere filialen. Het moderne gebouw aan de Waldorpstraat werd ook een leerwerkbedrijf en veel personeel verdiende hier een boterham als naaister of perser. Helaas sloeg ook hier de malaise toe en kwam er steeds meer concurrentie door onder andere spotgoedkope kleding uit de derdewereldlanden. In 1976 nam Zeeman Gazan over. Het gebouw aan de Waldorpstraat heeft er nog tot medio 2003 gestaan, waarna sloop volgde. 

In een artikel over de Haagse kledingzaken mag zeker Miss Etam niet ontbreken. In diverse winkelcentra waren filialen van deze keten aanwezig. Denk hierbij onder andere aan de Grote Marktstraat, de Nieuwe Molstraat, de Bogaard, Noordeinde, Spuistraat en Venestraat. Het hoofdkantoor zat in Zoetermeer. De expeditie ruimte is nog jaren na het faillissement in gebruik geweest als Theater Kwadrant, dat helaas in 2017 wegens brandgevaar en ten behoeve van woningbouw werd gesloopt. Overigens is deze plek in 2021 nog steeds een braakliggend terrein en is er dringend behoefte aan theaterruimte.

Etam opende zijn eerste winkel in Amsterdam in 1923. Er werden voornamelijk dameskousen verkocht. Al snel verschenen in het hele land filialen, waarvan nummer twee in hetzelfde jaar werd geopend aan het Noordeinde 2. Met onder leveranciers en eigen ateliers werd onderkleding gemaakt, zoals nachthemden en pyjama’s. Na de Tweede Wereldoorlog was er nog slechts één filiaal open in de Haagse Wagenstraat. De directie zette alles op alles om de zaken nieuw leven in te blazen en zag kans een enorme partij kousen in te kopen in Tsjecho-Slowakije, waarmee een doorstart kon worden gemaakt. De naam Miss Etam verscheen in 1970 om een jonger publiek aan te spreken. In de meest succesvolle periode had Etam rond de tweehonderd filialen, waarvan ongeveer zestig met de fantasienaam Promiss. Zoals het ook met andere kledingzaken verging, liepen de verkopen van Etam fors terug en in 2013 werden 140 mensen ontslagen. In 2015 werd de volledige keten failliet verklaard. Toch volgde een doorstart met een aantal goed lopende filialen, maar helaas mocht ook dit niet baten. Almere, Roosendaal Emmen en tenslotte Schagen sloten dit jaar definitief de deuren.