“Adieu rode Haagse trams!”

In eerdere artikelen in De Haagse tijden heb ik de geelgroene bussen en trams van de HTM al eens behandeld. Inmiddels is er weer een serie trams van de HTM die over enkele jaren volledig zal zijn verdwenen uit het Haagse stadsbeeld: de rode geledetrams van het type GTL. Daarom deze keer een artikel over dit tramtype, dat vanaf 1981 het Haagse straatbeeld bepaalde.

Op de vrije trambaan langs de Haagse Parallelweg kon de verbaasde voorbijganger in juli 1979 een half stalen, half houten tramstel, ongeverfd en zonder ramen, voortgeduwd door een antieke tram gewaarworden. Het betrof hier een zogenaamde mock up, een prototype van de in België bestelde nieuwe serie geledetrams voor de HTM, ter vervanging van de aan het eind van hun loopbaan gekomen serie P.C.C.-trams. De mock up zou op 4 augustus worden gepresenteerd op het Lange Voorhout, waar de HTM dan haar 75-jarig bestaan zou vieren en de nieuwe tram aan het publiek wilde presenteren. Deze mock up was op een oud onderstel geplaatst en moest even worden losgereden voordat de reis naar het Voorhout zou gaan beginnen. Overigens zou deze mock up in augustus 1984 in de remise Frans Hals in brand worden gestoken door vandalen.

La Brugeoise in Brugge kreeg in eerste instantie een bestelling voor 65 trams van het type GTL 8.
De 8 stond voor de acht assen, elk aangedreven door een elektromotor. De trams waren 28,6 meter lang. Uiteindelijk had de HTM behoefte aan honderd trams, maar daar gaf het ministerie geen toestemming voor. Dat kwam alsnog toen de HTM aanbood de nieuwe serie te bouwen met onderdelen van de te slopen PCC’s. De eerste trams werden aangevoerd per spoor, op een platte wagen achter een diesellocomotief. Voor dit doel had de HTM nabij het Hobbema-plein aan de Delftselaan een aflaadperron gebouwd. Voor de technici van de HTM was het een spannende aangelegenheid toen de eerste tram, de 3001, op 27 februari 1981 werd afgeladen. 

Het leek of heel Den Haag was uitgelopen om die eerste tram in ontvangst te nemen. Het zag er die dag zwart van de mensen en diverse motoragenten deden verwoede pogingen het publiek in toom te houden. Maar alles verliep goed en de eerste tram bereikte zonder kleerscheuren de remise Lijsterbesstraat. Uiteraard werd de tram, die zijn start maakte op lijn 3, niet meteen ingezet; eerst moest het rijdend personeel nog instructie rijden met het gevaarte en werden er proeven genomen om te kijken of er geen kinderziektes waren. Die waren er vooral met de nieuwe thyristorbesturing, maar na uitgebreid testen kwamen de eerste trams op 22 juni 1981 in dienst op lijn 3. Uiteindelijk volgden de overige tramlijnen en werden de PCC’s verbannen naar de secundaire lijnen. In 1993 viel het doek voor de laatste PCC’s.

Overigens ging dat afleveren van trams niet altijd goed: op 7 juli 1982 kwam de af te leveren 3046 met trein en al in botsing met de net passerende 3022 van lijn 6 richting Leidschendam. De gevolgen waren niet te overzien: de buffers van de treinwagon drongen diep in de zijkant van de 3022, die terug naar de fabriek moest voor herstel. Gelukkig stond er op de treinwagon een nieuwe tram die gelijk ter vervanging kon worden ingezet. Vele maanden later is de 3022 teruggekeerd uit België en heeft het nog in Den Haag uitgehouden tot 4 november 2015.

De nieuwe en voor HTM eerste geledetrams waren jarenlang de langste trams van Nederland, met een lengte van 29 meter. Het waren ook de zwaarste trams in Nederland, met uitstekende rijkwaliteiten en een goede isolatie in de tramwagens. Bovendien waren de trams luxe uitgevoerd met skai-beklede stoelen met hoofdsteunen. Ook mocht nu in elke deur worden in- en uitgestapt. Wel waren deze trams nog voorzien van treden naar boven, als voorloper van de vervolgserie lagevloertrams die meer toegankelijk waren voor met name ouderen en invaliden. 

Met de kleurstelling van de nieuwe trams in rood-wit werd afgestapt van het OV-geel dat nog op de oudere trams van het type PCC werd gevoerd. De nieuwe kleurstelling kwam overeen met het op dat moment in gebruik zijnde bus materieel. Opmerkelijk is dat de HTM de vervolgserie trams, genummerd in de 3200-serie, later zou bestellen in de kleuren blauw-geel-wit met een knipoog naar de blauwe tram. In 1990 werd een nieuwe bestelling geplaatst van 34 rijtuigen. In eerste instantie was het de bedoeling deze serie te laten spuiten in de kleuren lichtgrijs, wit en rood. Hiertoe werd tramstel 3039 begin 1990 in deze kleuren overgeschilderd. Uiteindelijk zou de nieuwe serie, die werd uitgebreid tot 47 exemplaren, in blauw worden afgeleverd.

De laatste serie PCC-trams bestond uit de serie 1301-1340 en aanhangwagens 2101-2130. Zoals eigenlijk wel te verwachten was, waren de aanhangrijtuigen zonder bestuurder gevoelig voor vandalisme. Het plan ontstond om deze tramstellen om te bouwen tot geledetrams, een dure operatie. Besloten werd hier van af te zien en nog eens 34 nieuwe trams te bestellen. Dit gebeurde in 1990. In eerste instantie werd het aantal opgehoogd naar 37 trams en later nog eens tien exemplaren. In totaal werden er dus 47 trams besteld. In 1992 en 1993 werden deze voertuigen per dieplader afgeleverd in Den Haag. Opvallend was de blauw-gele kleurstelling en het met blauw skai bekleed interieur. Zoals eerder vermeld zou dit niet lang duren, want vanaf 2002 werden deze trams ook overgespoten in de rode met beige kleur en werd het interieur aangepast aan de vorige serie 3000. Vermeld moet nog worden dat de vervolgserie, die zou worden genummerd in de 3200-serie, uiteindelijk de nummering 3101-3147 kreeg. Opvallend detail is dat tramwagen 3100 dus nog een 3000 is. 

In 2011 en 2012 kregen vijftig trams van de 3000-serie een levensverlengende revisie. Als accountmanager werkgeversdiensten bij het UWV leverde ik uit het bestand van het UWV een aantal aankomende monteurs, die na een gedegen opleiding bij werk en vakmanschap Leiden i.s.m. de HTM aan de slag konden in de remise Zichtenburg als elektromonteur, spuiter, lasser of timmerman. Naast een uitgebreide revisie werden de trams voorzien van een zogenoemde botsneus. De 3080 werd op 7 juni 2011 als eerste aan de pers gepresenteerd. Tussen 2012 en 2015 kreeg de volledige serie 3100 een uitgebreide revisie en tevens de zachte botsneus. 

Met de bestelling van de nieuwe Tina-trams zal er binnen enkele jaren een einde komen aan de inzet van de rood-beige GTL-trams. We zullen ze blijven herinneren, want er blijft een aantal exemplaren bewaard. Zo is de 3035 als Hoftrammm in 2013 in dienst gekomen als rijdend restaurant onder leiding van de bekende kok Pierre Wind. Tevens zijn vier GTL’s omgebouwd tot pekeltram. Of deze met de opwarming van de aarde veel in dienst zullen komen, moeten we uiteraard afwachten.