Feest in de duinen

Voor mij ligt een foto van een echtpaar dat hun vijftigjarig huwelijksfeest viert. De foto is meer dan honderd jaar geleden genomen. Toch is de afbeelding scherp. We zien het gouden echtpaar te midden van familieleden, kinderen en hun partners. Wat deze foto belangrijk maakt, is dat niet alleen precies bekend is wanneer zij is genomen, namelijk 1 mei 1911, maar ook waar zij is genomen, namelijk voor de boerderij ‘Daal en Berg’. We weten dit want het zijn Johannes Jacobus Wilhelmus Pex en Susanna Hendrika van der Hoeven. Zij trouwden op 1 mei 1861 en gingen op ‘Daal en Berg’ wonen. De naam van boer Pex zou hierdoor voor altijd aan dit gebied worden verbonden.

Boerderij Daal en Berg

Boerderij Daal en Berg was een boerderij die lag in een duinvallei vlakbij de Haagse beek. Tot 1923 was dit Loosduins grondgebied. Er lagen daar nog twee boerderijen, Berg en Dal en De Wildhoeve. De familie Pex woonde van oudsher op Daal en Berg en leefde van landbouw en veeteelt. De boerderij, waarvan we een deel op de achtergrond zien, is niet de oorspronkelijke hoeve. In mei 1903 tijdens een heftige onweersbui sloeg, door de schoorsteen, de bliksem in om in de vorm van een vuurbal door het benedenhuis naar de stal te razen; onderweg alles in brand stekende. In een oogwenk stond de boerderij in lichterlaaie. 

De rook werd in Den Haag waargenomen en de brandweer werd gealarmeerd. Deze ging met de stoomspuit op weg… om niet verder te komen dan de Beeklaan. Daar begon een zandweg en hierop kon, zelfs met behulp van extra paarden, de stoomspuit niet vooruitkomen. Onverrichter zaken keerde men terug naar de brandweerkazerne. De Loosduinse brandweer lukte het wel de plaats des onheils te bereiken. Maar trof een rokende puinhoop aan en kon alleen maar nablussen.

De gehele boerderij was door de brand vernield. Gelukkig was de hoeve tegen brand verzekerd en kon herbouwd worden. Maar het nieuwe Daal en Berg zal men tegenwoordig tevergeefs zoeken. Want veertig jaar later - tijdens de Tweede Wereldoorlog - is de boerderij definitief afgebroken voor de aanleg van de Atlantik-wall. Tegenwoordig liggen er op die plek sportvelden.

Feest in de duinen 

Rond 1900 was dit gebied in de duinen een geliefde plek voor manifestaties en feestelijke bijeenkomsten van Haagse verenigingen. Zo vierde de Christe-lijke Kinder-Oranjebond hier rond 1910 haar jaarfeesten ter gelegen-heid van de verjaardagen van de koninginnen (koningin Wilhelmina en koningin Emma). Vanaf de Veenkade vertrok, onder het zingen van vaderlandse liederen, een met oranje versierde stoet van 400 kinderen naar de Zwarteweg. Daar stonden vier trams met aanhangwagens gereed om ze naar de remise aan de Laan van Meerdervoort te brengen. Vandaar volgde een wandeling van ruim een kwartier naar het feestterrein. Hier werden verschillende spelen georganiseerd, was er een poppenkastvoorstelling en werden versnaperingen uitgedeeld. Moe maar voldaan keerden de kinderen ’s avonds met extra trams huiswaarts. Ongetwijfeld ging het er rustiger aan toe tijdens de jaarlijkse picknick van de Algemene Nederlandsche Geheelonthouders Bond.

Jeugd, geheelonthouders of wandelaars; iedereen die eind negentiende eeuw - vanuit Den Haag - dit duingebied bereikte, kwam als eerste boerderij Daal en Berg tegen. En iedereen kende ook de bewoner, boer Pex, en zo raakte dit duingebied beter bekend als de Bosjes van Pex. Op zijn Haags uitgesproken ´Bosjes van Pek´.

De familie Pex

De naam Pex is al een paar keer gevallen. Het is een opvallende naam die vooral voorkomt in Limburg en in de omgeving van Den Haag.  De familie Pex stamt voor zover ik kan nagaan uit Vlaanderen. In 1671 trouwt te Geel in Belgisch Luxemburg Gerardus Pex met Helena Teggers. Ze krijgen twee kinderen. In de loop van de achttiende eeuw vestigen hun nakomelingen zich in Limburg en rond 1800 verhuizen er Pexen naar Rotterdam en Amsterdam. Maar ook in Loosduinen komen we de naam Pex tegen. Vermoedelijk zijn ze hier gaan wonen omdat dit dorp overwegend katholiek was en door hun Belgische afkomst waren zij katholiek.

Het geslacht Pex hield zich in Loosduinen vooral bezig met landbouw en veeteelt. Daar wordt op 5 augustus 1831 Johannes Pex geboren. Johannes wordt veeboer. Hij heeft dertig koeien. Hun melk wordt uitgevent in Den Haag. Op 1 mei 1861 trouwt hij met Susanna Henderica van der Hoeven; een tuinders dochter. Het echtpaar krijgt elf kinderen, waarvan er drie op jeugdige leeftijd overlijden. De laatste jaren van hun leven wonen ze in bij een van hun zoons, die aan de Loosduinse Haagweg 751 een café annex fietsenwerkplaats runt. 

Johannes en Susanna bereiken een hoge leeftijd. Susanna overlijdt op 8 december 1921 op 83-jarige leeftijd en Johannes overlijdt, 91 jaar oud, op 15 december 1922. Een voor die tijd respectabele leeftijd. Geboren in de tijd van postkoets en trekschuit maakte Johannes de opkomst mee van trein, auto en radio! En als tachtig-jarige mocht Johannes het nog beleven dat in juli 1911 een Blériot-vliegmachine een noodlanding maakt op een van zijn hooilanden aan de Moerweg.

De naam Pex komen we nog steeds tegen in Den Haag. De kinderen en (achter)kleinkinderen bleven in Den Haag en omgeving wonen. Ze werden
melkventer, caféhouder, onderwijzer of priester. Zoals pastoor Ben Pex die in 2006 werd benoemd tot pastoor van de Heilige Familiekerk aan de Kamperfoeliestraat. Bij zijn intrede schreef hij in het kerkblad: “Ik vind het leuk pastoor te zijn in een parochie waar mijn opa heeft gewoond en gewerkt in wat nu heet de bosjes van Pex”. Vermeldenswaard is tot slot de carrière van hun kleindochter Willie Pex die in de jaren dertig bij Vroom & Dreesmann van verkoopster opklom tot eerste vrouwelijke afdelingschef.

Bij het schrijven van dit artikel heb ik veel medewerking ontvangen van de achterkleinkinderen van boer Pex, waarvoor mijn dank.