Scheveningen: met zicht op zee

Scheveningen heeft al ruim honderd jaar twee gezichten: vissershaven en badplaats. Het is nog niet zo lang geleden dat op de kade van de Eerste Haven de haringtonnen hoog stonden opgestapeld en de geur van de rokerijen dominant was. De grote drukte van binnenkomende, lossende en vertrekkende schepen is verdwenen. Het is ook nog niet zo lang geleden dat Scheveningen Bad een kaalslag van historische gebouwen kende en een bouwput werd. Gelukkig is er veel ten goede veranderd, maar het wordt nooit meer zoals het was.

Scheveningen Haven

De haven van Scheveningen is helemaal niet zo vanzelfsprekend. Het had maar weinig gescheeld of er was helemaal geen haven geweest. Tot aan het einde van de negentiende eeuw lagen de vissersboten, de bommen, onbeschermd op het strand waar zij bij zware storm een speelbal van de elementen waren. De roep om een haven was dan ook groot. Niet het Hoogheemraadschap of geld zaten de aanleg van een haven in de weg, maar het Minis-terie van Defensie lag dwars. Een plan met twee pieren vanuit de kust die een kom vormden en voor luwte bij storm moesten zorgen, sneuvelde in 1874 door een veto van Defensie. Het ministerie had grote bezwaren tegen een militair doelwit zo dicht bij het regeringscentrum. Een zware storm in 1894 vernielde een groot deel van de vissersvloot. De roep om een haven werd nu erg groot en Defensie trok haar bezwaren in. Een nieuw plan voorzag in een verbreding van de monding van het inmiddels gegraven Verversingskanaal en de vorming van een binnenhaven. Deze haven werd in 1898 geopend maar bleek al snel niet te voldoen. Regelmatig liepen schepen aan de grond en er waren te weinig laad- en losmogelijkheden. Er werden plannen gemaakt voor verbetering en uitbreiding: uitdiepen van de Eerste Haven, aanleg van een Tweede Haven achter de Eerste en een schutsluis in de Tweede Haven naar het Verversingskanaal dat daarin uitkwam. Dit plan kwam in uitvoering en de nieuwe faciliteiten werden in 1931 feestelijk geopend.

Inmiddels waren IJmuiden en Vlaardingen op visserijgebied uitgegroeid tot geduchte concurrenten. Als vissershaven kon Scheveningen het hoofd maar net boven water houden. In de jaren zestig, zeventig gingen de activiteiten in de visserij echter achteruit. Saneringen en schaalvergroting zorgden voor een afname van het aantal vissersboten, voor het teruglopen van het aantal arbeidsplaatsen, maar ook voor veranderingen in de bedrijfsvoering. De omzet van de Visafslag nam af en het werk daar veranderde. De komst van de Norfolk Line die vanuit Scheveningen een veerdienst voor vrachtauto’s op Great Yarmouth en later Felixstowe opende (1973), kwam dan ook als geroepen. Direct achter de havenmonding werd speciaal voor Norfolk de Derde Haven aangelegd. Daar kwam ruimte voor het opstellen van vrachtauto’s, voor de vestiging van toeleveranciers en een goede aansluiting op de toegangswegen. Helaas besloot een nieuwe eigenaar van Norfolk in 2006 de veerdienst te verplaatsen naar Vlaardingen. 

De terugloop in de visserij en het vertrek van de Norfolk Line dwongen de gemeente Den Haag tot het opstellen van een Ontwikkelplan voor de drie havens. Voorkomen moest worden dat ze een verlaten hoek van Scheveningen gingen vormen. De Eerste Haven werd geheel gereserveerd voor de beroepsvisserij inclusief de Visafslag. In de Tweede Haven werden aan de noordzijde sport- en recreatievisserij geconcentreerd en aan de zuidzijde werd een grote jachthaven ingericht met op de kade ruimte voor de Scheveningen Jachtclub, restaurants en hotels. Het NOC/NSF vestigde daar ook haar Topsport Zeezeilen centrum. In de Derde Haven kwam ruimte voor schepen van Rijkswaterstaat en voor grote zeilschepen, de Tall Ships. Zo verkregen de havens een nieuwe, maar wel maritieme functie.

Helemaal verdwenen is de visserijcultuur gelukkig niet. De visafslag speelt nog steeds een belangrijke rol voor de kustvisserij en de visrestaurants langs de kades doen goede zaken. De haven is voor toeristen en dagjesmensen nu een aantrekkelijke plek om te vertoeven en sluit goed aan op de geheel vernieuwde boulevard. Het aantal strandpaviljoens is sterk uitgebreid en door het verbrede strand is er ruimte voor evenementen zoals het Vliegerfestival. Van de Havens tot ver voorbij de Pier is een fraaie promenade gecreëerd met ruimte voor wandelen en fietsen. Daarmee is een ‘natuurlijke’ verbinding tot stand gekomen tussen de havens en de badplaats met daar tussenin Scheveningen Dorp. 

Scheveningen Bad

Scheveningen Bad is net als de Scheveningse Haven na de Tweede Wereldoorlog sterk veranderd. Aan het begin van de twintigste eeuw waren de chique badhotels als het Kurhaus, Seinpost, Grand Hotel en Hotel des Galeries dominant. Zij werden in de zeventiger jaren op het Kurhaus na allemaal afgebroken. Het heeft heel wat jaren gekost voordat Scheveningen van deze kaalslag was hersteld. Het is moeilijk voor te stellen dat in de vijftiger jaren nog opera- en balletgezelschappen van naam naar Scheveningen kwamen om voorstellingen te verzorgen, evenals beroemde orkesten en musici. Weinig toeristen komen echter nog naar Scheveningen voor de hoge cultuur of om er hun zomervakantie door te brengen. Verdwenen zijn de bordjes ‘Zimmer frei’. De badplaats is nu meer een plek waar kortdurend en luxer wordt verbleven, maar dan wel het hele jaar door. Wat gebleven is, is de sfeer van een badplaats met natuurlijk de ijssalon, de al dan niet verwarmde terrassen en het strandvermaak met het Kurhaus als een vleugje nostalgie. Het uitwaaien op de boulevard, de Pier of bij de Havenhoofden kan nu makkelijker gecombineerd worden met winkelen of een visje eten. De Palace Promenade, het casino en het grote bioscoopcomplex trekken nu het hele jaar door bezoekers en zijn zeker bij slecht weer voor badgasten een welkom uitje.

Tot slot

Scheveningen Haven en Scheveningen Bad zijn in de loop der jaren sterk veranderd. Zij hebben echter één ding gemeen: de zee. Daarom zal Scheveningen
altijd Scheveningen blijven, in welke vorm dan ook.