De frisse tekeningen vormen de grootste charme

“Ella Riemersma geniet tegenwoordig nauwelijks publieke bekendheid meer. Achtergrondinformatie over haar leven en werk was lange tijd nauwelijks voorhanden”, zo las ik in het boek De art deco van Ella Riemersma, dat in 2010 verschenen is. Ik ben bang dat dit nu nog het geval is, vandaar dit artikel.

Eelkje Riemersma, ze werd al snel Ella genoemd, is op 27 juni 1903 in Dordrecht geboren. Haar vader Pieter was werkzaam op een notariskantoor. Haar moeder heette Louise de Rooy. Haar ouders kwamen uit Friesland, vandaar haar voornaam Eelkje. Ze had een broer en een zusje. In 1920 slaagde Ella voor het eindexamen HBS en op haar leerlingenkaart staat: “Wil in het teekenen doorgaan”. In 1922 werd ze dan ook lid van het ‘Teekengenootschao Pictura’ in Dordrecht. Twee jaar later gaat ze in Amsterdam wonen en ze krijgt hier een vaste aanstelling bij de firma Metz & Co. Ze gaat hier onder meer kleding voor de advertenties tekenen. Ook volgt ze ’s avonds een cursus bij de Rijksacademie van Beeldende Kunsten in Amsterdam. Van 1927 tot 1932 woonde ze in Parijs. Ze krijgt vanuit Nederland de nodige opdrachten van de uitgeverij Meulenhoff om boeken, boekbanden en stofomslagen van illustraties te voorzien. Begin 1932 keert Ella terug naar Amsterdam.

Op 2 november 1932 gaat ze in Den Haag wonen, op het adres Bezuidenhout 41. Op dit moment is het winkelcentrum Babylon hier gevestigd. Sinds 26 juni 1931 woont op dit adres Jan Anne de Bordes en op 28 maart 1933 trouwen Jan Anne en Ella. Jan Anne is in 1878 geboren. Hij was dus vijfentwintig jaar ouder dan Ella. Hij was onder andere hoofddirecteur van de verzekeringsmaatschappij de Eerste Nederlandsche die op de Prinsessengracht gehuisvest was. Jan wordt omschreven als een bijzondere persoonlijk-heid, iemand die over een groot rechtvaardigheidsgevoel beschikte en een fijn gevoel voor humor had. Hun huwelijk zou kinderloos blijven. In 1936 gaan ze in Wassenaar wonen, in het landhuis Groot Persijn, op het adres Rijksstraatweg 795. Drie jaar later verhuizen ze naar de villa Klein Persijn op het adres Persijnlaan 25. Vanaf 8 september 1944 worden vanuit Wassenaar en Den Haag Duitse V2 raketten afgevuurd met als einddoel Londen. Dit gebeurt ook in de onmiddellijke omgeving van de villa Klein Persijn. Engelse jachtvliegtuigen proberen keer op keer de verplaatsbare lanceerinstallaties te vernietigen. Op 10 september moesten de inwoners van Marlot en het zuidelijk deel van Wassenaar hun huizen verlaten. Jan Anne en Ella verhuizen naar het kantoorgebouw van de Eerste Nederlandsche op de Prinsessengracht.

Tijdens het bombardement op het Bezuidenhout op 3 maart 1945 is dit gebouw voor een groot deel verwoest. Jan Anne was op dat moment in het gebouw aanwezig. Hij heeft het instorten van het gebouw overleefd maar heeft deze ervaring de rest van zijn leven met zich meegedragen. Of Ella ook in het gebouw aanwezig was, is mij niet bekend. Overigens is het landhuis Groot Persijn, waar Jan Anne en Ella enkele jaren hebben gewoond, ook door een bombardement verwoest. Op 18 maart 1945 vond er in Wassenaar een bombardement plaats waardoor Groot Persijn in brand raakte. Het lukte de brandweer niet om deze brand te blussen, waardoor het geheel uitbrandde.

Op 25 augustus 1945 gaat het echtpaar in Hilversum wonen. Jan Anne Bordes overlijdt hier op 27 februari 1948. In 1950 verhuist Ella naar Laren en zeven jaar later gaat ze in Wenen wonen. Ze overlijdt hier op 22 maart 1993.

Haar werk

Ella heeft talloze boeken en boekjes, zowel voor kinderen als voor opgroeiende meisjes, van illustraties voorzien. Toen ze negentien jaar oud was, zijn er al boekjes waarin tekeningen van haar staan uitgegeven. Daarnaast maakte ze modetekeningen, onder meer voor De Groene Amsterdammer. Ook in tijdschriften die voor kinderen bedoeld waren, verschenen illustraties van haar hand. Verder ontwierp ze prachtige boekomslagen in Art Deco stijl en kreeg ze opdrachten voor reclametekeningen. Het wonderlijke is dat ze vanaf het moment dat ze getrouwd was geen enkele illustratie meer heeft gemaakt, terwijl ze daarvoor minstens zo bekend was als Rie Cramer en Anton Pieck.

Saskia de Bodt schrijft hierover: “Illustreren was geen vetpot. Veel van de vrouwelijke illustratoren uit Riemersma’s tijd moesten sappelen om rond te komen, tekenden alles wat los en vast zat aan bijproducten, zoals kalenders. Weinig illustratrices hadden zelf een gezin of waren getrouwd. En als ze trouwden hielden ze - ironisch genoeg - direct op met werken”. Ella raakte dan ook in de vergetelheid, zeker toen ze in 1957 naar Wenen verhuisde. Uit de eerdergenoemde biografie over haar De art deco van Ella Riemersma blijkt dat ze gedurende ruim tien jaar een enorme hoeveelheid werk afgeleverd heeft. Een nichtje van haar doet in de Leeuwarder Courant van 16 januari 1995 de opmerkelijke uitspraak dat haar tante Ella niet van kinderen hield, wel van honden.