Huis Overvoorde en de Bescherming Bevolking

Aan de randen van Den Haag liggen landgoederen, met name in Wassenaar. Daar zijn zoveel buitenplaatsen te zien dat er zelfs een fietsroute langs loopt. Aan de zuidkant richting Westland lagen ook diverse landhuizen, waarvan er nog een paar bewaard zijn gebleven. Eén daarvan ligt op de grens met Rijswijk, Huis Overvoorde. Een prachtig buiten met een bijzondere relatie tot de voormalige organisatie Bescherming Bevolking (BB).

Schuin tegenover winkelcentrum De Bogaard ligt tegen Moerwijk aan landgoed Overvoorde. Het daarin gelegen buiten dateert al van 1289. Het was in oorsprong een grote boerenhoeve die in 1623 in bezit kwam van de Delftse bestuurder Ewout van Dussen. Hij verbouwde het tot een landhuis en legde in het omringende land een park aan. Naast het landgoed lagen nog twee andere: Kasteel Steenvoorde en Huis Oudshoorn. Kasteel Steenvoorde was al vóór 1289 bewoond, want toen werd er voor het eerst melding van gemaakt. De secretaris van Graaf Floris V, Gerard van Leyden, ging er namelijk wonen. Huis Oudshoorrn is van later datum (1534) en was eigenlijk niet meer dan een herenboerderij. Door vererving kwam het huis in 1774 in handen van de familie Van Dussen. Enige jaren later kocht de familie ook kasteel Steenvoorde, waardoor een groot aaneengesloten gebied ontstond. De familie liet dat tot één groot park in Engelse stijl inrichten en noemde het geheel Landgoed Overvoorde.

Landgoed Overvoorde

Landgoed Overvoorde ging na vele generaties Van Dussen in 1777 over in handen van Jacob van Vredenburgh. Zelf ging hij in Huis Overvoorde wonen en verhuurde kasteel Steenvoorde en Huis Oudshoorn. Op het grondgebied van Steenvoorde liet hij in 1800 een vierde landhuis bouwen, namelijk Huis De Voorde. Dat huis staat momenteel te verkrotten, ondanks het feit dat het een rijksmonument is. Het heeft tot een paar jaar geleden dienstgedaan als ver-zamelgebouw voor jonge kunstenaars, maar staat sindsdien leeg, in afwachting van een nieuwe bestemming. De tuinmanswoning is nog wel bewoond en huisvestte tot 2002 de beroemde Haagse kunstenaar Herman Berserik. Een gedenksteen in de gevel verwijst daar nog naar. Kasteel Steenvoorde zelf bestaat niet meer. Het is in 1887 afgebroken omdat het onderhoud voor de eigenaar niet meer was op te brengen. Een witgepleisterde tuinmanswoning is het enige wat er nog aan herinnert. Zowel deze woning als Huis de Voorde zijn vanaf de Van Vredenburghweg te zien. Huis Oudshoorn is weliswaar bewaard gebleven, maar is wel onherkenbaar veranderd. In de loop der jaren is het vele malen verbouwd en zijn er twee vleugels aangebouwd. Het heeft tot de eeuwwisseling als conferentieoord en jeugdherberg gefunctioneerd. Na een grondige renovatie huisvest het nu vier-sterrenhotel Hoevevoorde, met een prachtig groot terras. In combinatie met de rust van het park roept het een vakantiegevoel op. Het oorspronkelijke Huis Oudshoorn fungeert nu als centrale ontvangst.

Huis Overvoorde

Het Huis Overvoorde heeft de Hoekse en Kabeljauwse twisten en de Tachtigjarige oorlog overleefd. Diverse generaties Van Dussen en Van Vredenburgh hebben via verbouwingen hun stempel op het gebouw gedrukt. In 1883 kreeg het zelfs een extra verdieping, waardoor het nog voornamer ging ogen. Het Huis werd in 1931 door de Gemeente Den Haag aangekocht waarna het werd verhuurd aan de Konink-lijke Landmacht. Achter het huis werd een grote telefoon- en telegraafcentrale ingericht, dit met het oog op een mogelijke oorlog. Na de capitulatie in 1940 werden de centrales direct door de Duitsers ingenomen en uitgebreid. In de tuin, aan de andere zijde van de toegangsweg, werden bunkers gebouwd waarnaar de telefoon- en telegraafcentrales werden verplaatst, alsmede een grote afluisterpost werd ingericht. Wonder boven wonder zijn ze nooit doelwit geweest van bombardementen en is het Huis Overvoorde gespaard gebleven.

Dienst Bescherming Bevolking

Na de Bevrijding werd in 1952 de dienst Bescherming Bevolking opgericht en kreeg zij het complex in gebruik. In een van de bunkers werd een commando-post ingericht en op het terrein werd een oefenruïne gebouwd. Deze was bestemd voor het trainen van manschappen in het redden van personen uit ingestorte gebouwen en het blussen van branden. In eerste instantie was het gericht op inzet bij bombardementen en later werd het verbreed tot rampenbestrijding. In de ruïnes konden levensechte situaties worden nagebootst, inclusief branden.

In 1969, op het hoogtepunt van de Koude Oorlog, werd op het terrein een atoombunker gebouwd waarin de BB een permanente commandopost inrichtte. Twintig jaar later werd de BB opgeheven en werden een paar bunkers afgebroken. De grote bunker alsmede enige kleintjes, de ruïne en enkele bijgebouwen bleven bewaard en werden toegewezen aan het Museum Bescherming Bevolking. Vrijwilligers onderhouden sindsdien het terrein, de bunkers en de gebouwen. Zij verzorgen ook eenmaal per maand rondleidingen en voor groepen zijn rondleidingen op aanvraag beschikbaar. Voor meer informatie zie de website museumbeschermingbevolking.nl

Waar andere buitenplaatsen mooie bloementuinen, moestuinen en fruitboomgarden achter het huis hebben, moet Huis Overvoorde genoegen nemen met een erfenis bunkers. Wel een erfenis met een bijzonder historisch karakter.

Tot slot

Jacob van Vredenburgh zou zijn landgoed van weleer niet meer herkennen. Nog wel het prachtig gerestaureerde Huis Overvoorde, dat nu weer in particuliere handen is gekomen. Maar niet Huis Oudshoorn en zeker niet het terrein met de bunkers en antennes achter het huis. Wat hem misschien wel zou bevallen, is het kleine tennispark bij de ingang aan de Guntersteinweg. Voor de bewoners van Moerwijk en Rijswijk zijn de Voordes echter een groene oase, een groot wandelpark met oude bomen en veel vogels en bloemen. Een wat verscholen parel van Den Haag.