Een vervlogen epidemie gedenken

Hoe zullen we over enige tientallen jaren terugkijken op deze epidemie? Zullen kunstenaars zich laten inspireren tot het maken van bijzondere kunstwerken? Dan hebben ze in ieder geval een bijzonder voorbeeld: het gedenkmozaïek in de Antonius Abtkerk aan de Scheveningseweg, gemaakt door Antoon Molkenboer.

Cholera-epidemie

In 1832 had Scheveningen de twijfelachtige eer de eerste plek in Nederland te zijn waar iemand de ziekte cholera had. In 1848 brak opnieuw een epidemie uit, waarbij ook op Scheveningen weer veel slachtoffers vielen. De toenmalige Pastoor Schagt riep zijn parochianen op tot extra gebedsdiensten. En hij stalde het heilig sacrament uit. Het heilig sacrament is een andere benaming voor een geconsacreerde hostie, naar de woorden van Jezus: “Neemt en eet, dit is Mijn Lichaam”.

Na deze gezamenlijke actie bleven nieuwe sterfgevallen uit. Deze onverklaarbaar snelle afloop van de epidemie werd als een wonder beschouwd.

Katholieken op Scheveningen

In 1572 was de Oude Kerk van Scheveningen een protestantse kerk geworden en had de kleine, getrouwe katholieke gemeenschap van Scheveningen lange tijd geen eigen kerkgelegenheid meer. Pas in 1830, onder het bewind van Koning Willem I, mocht er weer een katholieke kerk gebouwd worden. Die kwam aan de Kerkwerf, schuin tegenover de Oude Kerk in de Keizerstraat en was in gebruik van 1834 tot 1857. Vanwege de gestage groei van de bevolking en door de toevloed van badgasten werd het kerkgebouw te klein. In 1855 kreeg het kerkbestuur van het bisdom Haarlem toestemming om een stuk grond te kopen aan de Scheveningseweg. Daar werd een nieuwe kerk met pastorie gebouwd in de neogotische stijl. Op 29 maart 1857 werd deze in gebruik genomen en al in 1882 uitgebreid. Twintig jaar later moest er alweer bijgebouwd worden en daarna konden in de kerk zeshonderd gelovigen plaatsnemen. De komst van de haven in 1904 had de economische ontwikkeling van Scheveningen een enorme push gegeven. Daardoor nam het aantal bewoners toe. De mondaine badhotels zoals het Kurhaus, Grand Hotel, Oranje Hote en Palace trokken steeds meer gasten die ook tijdens hun verblijf aan zee hun godsdienstige plichten wilden vervullen. Er werd dus weer gebouwd en in 1927 kwam de nieuwe Antonius Abtkerk aan de Scheveningseweg klaar.

Het gedenkmozaïek in de Antonius Abtkerk

In deze kerk is in het koor boven het altaar een prachtig mozaïek te vinden dat herinnert aan de bijzondere gebeurtenis in 1848. Het is gemaakt door de kunstenaar Antoon Molkenboer. Hij verdiepte zich in het wonder en maakte in oktober 1925 de eerste ontwerpschetsen op 1/20 van de uiteindelijke grootte. Zijn opdrachtgevers waren enthousiast over de ontwerpen, waarna hij ze kon uitwerken op ware grootte. Voor de figuren poseerden onder andere Molkenboers vrouw en kinderen en enkele inwoners van Scheveningen.

Het mozaïek is meer dan tweehonderd vierkante meter groot en bestaat uit ongeveer twee miljoen stukjes Venetiaans glas. Het is gemaakt in het atelier van Mauméjean Frères te Parijs, waar twaalf Italiaanse mozaïekwerkers drie jaar lang aan het project hebben gewerkt.

Bekijken

Het is zeer de moeite waard om de Antonius Abtkerk te bezoeken en het mozaïek en de andere kunstwerken te bekijken. Dat kan - onder normale omstandigheden - op de eerste en derde zaterdag van de maand, van 14.00 tot 16.30 uur. De toegang is vrij.