Keurslijf van de mode

De wijsheid ‘wie mooi wil zijn, moet pijn lijden’ is bijna zo oud als de wereld. En de mode heeft altijd bepaald wat mooi is. Toch ontstaat op gezette tijden verzet tegen het heersende modebeeld, zoals aan het einde van de negentiende eeuw.

Het korset

De smalle taille is vrijwel onafgebroken het ideaalbeeld in de vrouwelijke mode geweest. Om dit ideaal te bereiken, werden hulpmiddelen ingezet. Eerst het zogenaamde rijglijfje; een stoffen voorloper van het korset. Vanaf de zestiende eeuw werden sterkere middelen ingezet om het gewenste effect te krijgen. Het lijfje werd versterkt met ijzer en het korset was geboren. Overigens was het ideaalbeeld van de mode wel voorbehouden aan de vrouwen van de betere stand. Voor vrouwen die op het land of in de huishouding moesten werken, was het handig om enige bewegingsvrijheid te hebben. Het korset ontwikkelde zich steeds verder; dankzij de walvisvaart kwamen ook baleinen beschikbaar, onderdeel van de zeefachtig structuur waarmee een walvis plankton uit de zee zeeft.

Schade

Het streven naar een superslanke taille bleek niet zonder risico’s. Omdat meisjes en vrouwen zich al vanaf jonge leeftijd lieten insnoeren, konden hun ribben en vitale organen zich niet goed ontwikkelen. Er zijn voorbeelden van korsetten die ruimte gaven aan een taille van 46 cm. Dat is de omvang van mijn theepot!

Verzet

Het verzet tegen deze schadelijke mode nam toe en in 1899 werd in Den Haag de Vereeniging voor Verbetering van Vrouwenkleeding (V.v.V.v.V.) opgericht, met Marie Jeanette de Lange als voorzitter. De V.v.V.v.V. wilde dat vrouwen kleding gingen dragen waarin zij konden ‘loopen, zitten en werken; dat wij ons zonder vreemde hulp kunnen aan- en uitkleeden, dat wij onze zakdoek, onze beurs, onze sleutels bij ons kunnen dragen, dat onze japon niet den vloer veegt, dat onze hoeden passen op ons hoofd (...)’. Ook was het de bedoeling dat kleren minder bloot zouden laten zien. Veel van de vrouwen die lid waren, streden ook voor vrouwenkiesrecht en velen van hen oefenden een beroep uit waarmee zij in hun eigen onderhoud voorzagen. De behoefte aan andere kleding hing ook samen met de nieuwe activiteiten die sinds kort door vrouwen werden ontplooid, zoals tennissen, zwemmen en fietsen.

Reformjurk

De V.v.V.v.V. propageerde het dragen van de zogeheten ‘reformjurk’: Een loszittend model jurk dat zonder korset werd gedragen en met weinig versieringen. De Vereeniging had een eigen maandblad, het Maandblad der Vereeniging voor Verbetering van Vrouwenkleeding. Daarin werd geschreven over de betere kleding en er was elke maand een knippatroon, waarmee vrouwen of hun naaisters zelf aan de slag konden gaan.

De reformjurk werd niet door iedereen mooi gevonden en kreeg de weinig flatteuze naam “hobbezak”. En al bedekte de jurk armen en borsten, toch vonden mensen deze kleding schaamteloos en prikkelend. Door de kortere rokken werden de enkels zichtbaar. En bij wind konden zomaar de contouren van dijbeen of borst onder de stof opduiken.

Ademend

De Vereeniging vond ook dat kleding lucht moest doorlaten. Daarom gaven ze als advies om geen zware en dicht geweven stoffen te gebruiken. Ook ondergoed moest van rekbaar, ademend materiaal gemaakt zijn. Wollen of katoenen tricot was daarom goed bruikbaar. Wie is niet bekend met de wollen Jaeger onderbroek! Overigens was in Nederland wollen ondergoed niet zo populair. Het vervilt makkelijk in de was en kriebelt nogal. Dat is ook mijn herinnering aan de wollen hemden die mijn oma breidde en die ik van mijn ouders in de winter aan moest.

Wat is er veranderd?

Het maximale ledenaantal van de V.v.V.v.V. is tweeduizend geweest. In 1926 hief de Vereeniging zichzelf op. Er was inmiddels vrouwenkiesrecht en de kleding was al een stuk vrouwvriendelijker. Ik ben inmiddels erg blij met het hedendaagse thermische ondergoed dat je warm en droog houdt, zonder gekriebel. En zijn we ook in 2020 af van het keurslijf van de mode? Zoek op het internet op ‘corrigerend ondergoed’ of ‘corrigerende lingerie’ en kijk naar het adembenemende aantal resultaten!