Wat hield de Hagenaar bezig in 1920?

Aan het einde van een jaar blikken we vaak terug. Dat deden de inwoners van Den Haag honderd jaar geleden ook, toen het einde van het jaar 1920 naderde.

Sport en verkiezingen

Net als 2020 was 1920 een olympisch jaar. In Antwerpen werden voor het eerst sinds 1912 de Olympische Spelen gehouden. De spelen van 1916, die waren toegekend aan Berlijn, waren vanwege de oorlog (die wij later de Eerste Wereldoorlog zijn gaan noemen) niet doorgegaan. De oorlog werkte ook nog door in de spelen van 1920, want de verliezende landen van die oorlog, zoals Duitsland en Oostenrijk, mochten niet meedoen. Het jaar 1920 was ook een jaar met presidentsverkiezingen in de Verenigde Staten. Wel aanzienlijk minder spannend dan in 2020. De republikein Warren G. Harding won ruimschoots van de democraat James M. Cox. Alleen ging het drie jaar later wel mis, toen Harding plotseling overleed. Overigens was 1920 het eerste jaar dat vrouwen in alle staten konden stemmen. In 1919 was een amendement op de grondwet aangenomen, dat uitsluiting van verkiezingen op basis van sekse verbood.

Voedseldistributie

Nederland was tijdens de Eerste Wereldoorlog neutraal en vocht dus niet mee. Maar de inwoners werden wel geraakt door de voedseltekorten die tijdens deze oorlog ontstonden. Daarom was er een systeem van voedseldistributie ingesteld: het eten ging ‘op de bon’. Het tekort was niet gelijk met de Wapenstilstand op 11 november 1918 opgelost, dus de distributie liep nog even door. In 1920 was de situatie redelijk hersteld en was alles weer vrij te koop. Wel waren de prijzen nog erg hoog.

Woningnood

Tijdens de Eerste Wereldoorlog
was er een groot tekort aan bouwmaterialen. Daarom waren de prijzen hiervan omhoog geschoten en was de bouwproductie teruggelopen. Op landelijk niveau kreeg minister Aalberse veel kritiek op zijn (gebrek aan) aanpak van dit probleem. Ook in Haagse kranten waren kritische noten te vinden. Een commentator in de liberale (!) krant Het Vaderland schreef: ‘Onder de bouwondernemers zijn ongetwijfeld krachten die in staat zijn den woningbouw verder te brengen, maar als men particulieren met ’s Rijks geld aan het werk zet, dient men degelijke garanties te vragen, want de particuliere bouwerij is nu eenmaal… de particuliere bouwerij.’

De dooden van 1920

De lijst met Haagse ‘Dooden van 1920’ is tamelijk lang. Ik haal er één uit, namelijk Dr. A. Kuyper: achter zijn naam staat in de lijst zijn eretitel ‘minister van Staat’. Waarschijnlijk omdat er niet genoeg ruimte was om aan te duiden wat hij allemaal in zijn leven was: theoloog, journalist, stichter van de Vrije Universiteit, politicus, minister. De belangstelling bij zijn begrafenis op de begraafplaats Oud Eik en Duinen was dan ook erg groot, zoals te zien is op filmbeelden die op die dag zijn gemaakt. Het afgelopen jaar 2020 was het Kuyper-jaar, waarin hij op allerlei manieren is herdacht, onder andere met een boek over zijn dood en zijn begrafenis.

Raadsbesluiten

De Haagse gemeenteraad moest ook in 1920 de nodige besluiten nemen. Vanwege de moeilijke financiële situatie van de gemeentefinanciën besloot de raad het telefoon-, duinwater- en slachttarief te verhogen. Dat was nodig om de uitgaven te financieren, zoals de aankoop van acht nieuwe automobiel-vuilniswagens, waarvan de eerste in 1912 in het Haagse straatbeeld verschenen. Een ander besluit dat genomen is in 1920 en nog altijd zichtbaar op onder andere het shirt van ADO Den Haag: de vaststelling van de kleuren der Gemeente in geel en donkergroen. Vóór die tijd waren ze geel en zwart.

En om nog eens te benadrukken dat veel dingen in honderd jaar niet veranderen: ook in 1920 was er veel discussie over de hoeveelheid geld die de gemeente aan cultuur zou besteden. De gemeente-
raad had besloten dat de subsidie van het Residentie Orkest van 30.000 gulden naar 45.000 zou gaan. Echter, Gedeputeerde Staten van de provincie Zuid-Holland keurden dat niet goed. Het overzicht in de krant van 31 december 1920 sluit af met: ‘Het laatste woord in deze kwestie is echter nog niet gesproken’.