Haagse Art Nouveau

Je hoeft niet altijd naar een museum te gaan om mooie dingen te zien. Persoonlijk houd ik erg van keramiek en dat blijkt in Den Haag op veel plekken aan gevels te hangen. En een gedeelte daarvan is ook nog gemaakt in wat ooit een Haagse fabriek was, de Haagsche plateelbakkerij ‘Rozenburg’. 

Grondlegger

De grondlegger van de Rozenburg fabriek was een man met een indrukwekkende naam: ‘Wilhelm Wolff Freiherr van Gudenberg’, zoon van een Duitse aardewerkfabrikant en opgeleid als scheikundige. Rond 1882 woonde hij een tijd in Delft, waar hij werkte bij de aardewerkfabriek De Porceleyne Fles en cursussen volgde aan de Polytechnische School (de voorloper van de Technische Universiteit). In 1883 verhuisde hij naar Den Haag en huurde aan de Boekhorststraat 1 een verlaten pakhuis. Hij liet daarin oventjes metselen en startte zijn bedrijf met de naam: ‘De N.V. ’s-Gravenhaagsche Kunstaardewerkfabriek’. 

Rozenburg

Blijkbaar gingen de zaken goed, want de omwonenden in de Boekhorststraat begonnen te klagen over overlast door de uitstoot van rook en roet. In 1885 verhuisde het bedrijf naar een plek die toen aan de rand van Den Haag lag, met als adres de Zuid-Binnensingel 216 (de straatnaam is nu Buitenom). Daar lag aan het water van de West-Singelgracht de vervallen buitenplaats Rozenburg, de naam die de firma in 1887 overnam.  

Vazen en serviezen

Wie het Kunstmuseum of De Mesdag Collectie wel eens heeft bezocht, kent ongetwijfeld de prachtige vazen en serviezen die door Rozenburg zijn gemaakt. Met bijzondere ontwerpen en prachtige beschilderingen in de Art Nouveau stijl. Daarbij horen de namen van ontwerpers als Theo Colenbrander en Jurriaan Kok. 

Rozenburg tegeltableaus 

Maar ook buiten de musea zijn de producten van Rozenburg te bekijken, en wel in de vorm van tegeltableaus. Bijvoorbeeld aan de gevels van woonhuizen. De eigenaren van die woonhuizen gaven hun huis een mooie naam die ze ook op een mooie manier wilden weergeven. En vaak kwamen er nog wat siertableaus bij. Zo’n verzameling Rozenburg tegeltableaus is te zien aan de villa ‘Putruwiel’ aan de Nieuwe Parklaan 17. Deze villa is rond 1905 gebouwd, een tijd waarin in dit deel van Den Haag veel grote villa’s verschenen. Ook bedrijven maakten gebruik van het werk van Rozenburg. Zo liet het modemagazijn De Duif in de Venestraat op zijn, al prachtige, Art Nouveau-gevel een heel mooi tegeltableau van Rozenburg plaatsen. 

Verrassing 

Helaas zijn in de loop van de tijd de nodige tegeltableaus verdwenen. Maar gelukkig komt er bij een verbouwing of renovatie wel weer eens één tevoorschijn. In 2018 bleek achter een gevel uit 1957 nog meer te zitten. En wel de gevel van de bioscoop Cinéma Américain, gebouwd in 1911-1912, naar ontwerp van de architect M. Kuyper Czn (1881-1948). Onderdeel van het ontwerp waren mooie versieringen in natuursteen en een tegeltableau met de naam van de bioscoop. De krant Het Vaderland schrijft op 1 februari 1912 dat “het theatertje een bijzonder cachet heeft gekregen door de afwerking”. Woningcorporatie Staedion heeft over de recente renovatie een filmpje gemaakt. Dat vind je op YouTube als je intikt: ‘cinema americain staedion’. 

Het tegeltableau verloor overigens al in 1915 zijn functie, want toen werd het gebouw de bioscoop Thalia. Dat bleef het tot 1972, waarbij de bioscopen in de Boekhorststraat vooral bekend stonden om een bepaald genre films. In 1966 heeft De Tijd/De Maasbode (toen nog een katholieke krant) het over: “de donkere knijpjes in de Boekhorststraat waar onveranderlijk films draaien van losgebroken geweld en tomeloze liefde”. Toch een mooie omschrijving van vecht- en sexfilms.  

Sluiting Rozenburg

Helaas is gebleken dat een fabriek niet alleen overeind blijft door mooie dingen te produceren. Er moet ook winst gemaakt worden. En dat lukte Rozenburg uiteindelijk niet. In 1917 was het al gedaan en moest het bedrijf sluiten. Maar gelukkig kunnen wij nog wel van mooie tegeltableaus en andere producten van Rozenburg genieten. In het bijzonder kun je dat tijdens het ART NOUVEAU FESTIJN dat van donderdag 2 t/m zondag 5 september in Den Haag plaatsvindt. Met wandelingen, fietstours, boottours, lezingen en andere activiteiten, waarbij ook de tegeltableaus in het zonnetje worden gezet. Meer informatie over deze activiteiten is te vinden op www.artnouveaufestijn.nl