Liever langharig dan kortzichtig

Onder het motto ‘liever langharig dan kortzichtig’ neem ik in juni 1971 deel aan een rommelige demonstratie voor het toestaan van het dragen van lang haar in de krijgsmacht. Dienstplichtig Hagenaar Rinus Wehrmann is veroordeeld tot twee jaar cel wegens weigering van het dienstbevel om zijn haar te knippen. Zelden zijn demonstranten zó op hun wenken bediend: nog geen week later wordt de haardracht in het leger vrijgegeven. 

Een half jaar later worden twee soldaten, de Hagenaar Wim Schul en de Bosschenaar Hans Dona, veroordeeld. Een artikel dat zij in een blad van de VVDM (Vereniging Van Dienstplichtig Militairen) hebben geschreven over het beleid van hun generaal zou de krijgstucht ondermijnen. Maanden gevangenschap is hun straf. In december 1971 protesteren zo’n 1.500 demonstranten tegen de veroordeling, waaronder Wim Kok, André van der Louw en Bas de Gaay Fortman. 

Dienstplichtigen gaan door met demonstreren en actievoeren. De afschaffing van de groetplicht is een van de belangrijkste strijdpunten. Dienstplichtigen zijn verplicht om iedere meerdere in de rang die zij tegenkomen, op elk moment te groeten. De VVDM houdt ‘Nationale Groetdagen’ waarop de dienstplichtigen niet alleen hun meerderen groeten, maar iedereen die zij tegenkomen. In 1973 schaft de minister van Defensie de groetplicht in het Nederlandse leger af. 

Na mijn studietijd moet ik in dienst, maar ik weiger. De ‘commissie van advies inzake gewetensbezwaren militaire dienst’ vindt in de zomer van 1974 dat mijn bezwaren tegen de militaire dienst gegrond zijn. Ik ga vervangende dienst doen bij de Koninklijke Bibliotheek. Kees Vellekoop is een dienstplichtige die uitsluitend bezwaar heeft tegen het militair gebruik van atoomwapens. De commissie erkent zijn bezwaar niet. Hem wacht daarom een gevangenisstraf van 21 maanden. De Vereniging van Dienstweigeraars (VD) wil verruiming van de wet, opdat ook jongens als Kees in aanmerking komen voor vervangende dienst. Op 2 december 1974 sluiten daarom leden van VD demonstratief de toegang af tot het ministerie van Defensie. Met zeven anderen sta ik geketend aan een ketting, zonder in het bezit te zijn van de sleutel. Niemand kan erdoor. Ook een hoge militair probeert het tevergeefs. Niet lang daarna verschijnen blauwe bussen waaruit agenten komen die ons oppakken. Een ervan heeft tot mijn opluchting een betonschaar om ons los te knippen van de ketting. Ik merk een groot verschil tussen de agenten onderling. Sommige agenten, vooral de jongere, zijn fanatiek. De oudere zijn meer gemoedelijk en bereid tot een praatje over de actie. Na een uur te hebben vastgezeten in de gymzaal van het politiebureau aan het Burgemeester de Monchyplein worden we vrijgelaten. Een boete of andere straf heb ik nooit gehad. Waarschijnlijk wordt mede dankzij de actie de wet door het kabinet-Den Uyl verruimd.  

Samen met een mede-dienstweigeraar draai ik een spreekuur om voorlichting te geven aan kandidaat-dienstweigeraars in het gebouw van Release aan het Zieken. Ik sympathiseer ook met de Bond Voor Dienstplichtigen omdat deze een kritisch tegenwicht vormt in het leger. Daarom help ik mee met de colportage van hun ‘Soldatenkrant’ bij station Hollands Spoor op zondagavond. Soms met de uitgesproken aanprijzing “ook voor vriendinnen van soldaten!” Voorbijgangers denken meermaals dat we een gewone krant colporteren en vragen gretig naar de voetbaluitslagen. Hadden we die bijvoorbeeld als stencil in de krant gevoegd, dan zou onze verkoop veel hoger zijn geweest. 

Namens VD neem ik deel aan een Haags comité dat zich verzet tegen een leger dat uitsluitend bestaat uit beroepssoldaten. We zijn bang dat zo’n leger een staat in de staat kan worden. Dat is in veel landen helaas het geval. Ook al zijn er in verschillende plaatsen dit soort comités; ze zijn niet succesvol geweest, want in 1997 wordt de dienstplicht opgeschort en bestaat de krijgsmacht voortaan uit beroepsmilitairen.